درمان بی اختیاری ادرار با بیوفیدبک و شناخت علل بی اختیاری و تکرر ادرار

درمان اختلالات کف لگن و به ویژه بی اختیاري ادرار تنها یکی از کاربردهای بیوفیدبک تراپی است.

بیوفیدبک تراپی با استفاده از ابزارهاي الکترونیکی اطلاعاتی را در مورد اعصاب و عضلات و فعالیت خودمختار بدن اندازه گیري و پردازش و در قالب فیدبک صوتی و دیداري به بیمار و درمانگرش نشان می دهد.

بیوفیدبک به بیماران کمک می کند تا آگاهی بیشتري از اعمال خودمختار بدن دست یابند و کنترل ارادي شان را بر آنها افزایش دهند. استفاده از بیوفیدبک در عضلات کف لگن به منظور درمان بی اختیاري ادرار یکی از درمان های موثر این اختلال است.

درمان هاي رایج شامل فیزیوتراپی عضلات کف لگن از طریق ورزش هاي تقویتی عضلات پري اورترال بوده تا از نشت ادرار جلوگیري کند، اما از آن جایی که این عضلات عمقی هستند بیمار نمی تواند نحوه درست انقباض عضله صحیح را متوجه شود.

با به کارگیري بیوفیدبک و استفاده از پروبی که داخل واژن قرار می گیرد بیمار می آموزد که کدام عضله را تقویت و چه انقباضی صحیح است.

اختلالات کف لگن مانند بی اختیاری ادرار، به علت عدم استراحت ماهیچه‌های آن ناحیه بوده که میتوان با روش طب فیزیکی و توانبخشی  به نام بیوفیدبک آن را درمان کرد.

درمانگر با استفاده از بیوفیدبک کنترل عضلات کف لگن را بهبود بخشیده و میتواند به درمان بی اختیاری ادرار کمک کند.

تکنیک ‌های مورد استفاده در این روش درمانی می‌تواند ماهیچه منقبض شده و یا به حالت استراحت رفته را تشخیص داده و یک فیدبک دیداری وصوتی ایجادکند.
این فیدبک به بیمار کمک خواهد کرد تا متوجه شود ماهیچه در حال حرکت است و بنابراین کنترل ماهیچه را با دقت بیشتری انجام دهد.

بیمار با مشاهده فعالیت هاي بیولوژیک خود طی بیوفیدبک از میزان فعالیت عضلانی خود به هنگام تمرین درمانی آگاه شده و بهتر میتواند ادرار خود را کنترل و فعالیت مورد نظر را تقویت یا سرکوب کند. بسته به نیاز بیمار و شدت اختلال تعداد جلسات درمانی متغیر است اما اغلب بین ۵ تا ۱۰ جلسه درمانی نیم تا یک ساعته مورد نیاز است. عفونت های ادراری، عفونت های دستگاه ادراری، بزرگی غده پروستات، ‌تجمع مدفوع، استفاده از برخی داروها و یا حتی شل و ضعیف شدن عضلات کف لگن و شکم از دلایل بروز بی اختیاری ادرار هستند.

بیوفیدبک در درمان بی اختیاری ادرار به فرد کمک می کند تا با کنترل و تقویت ماهیچه های لگن را که در کنترل مثانه نقش مهمی بر عهده دارند را یاد بگیرد.

تکنیک بیوفیدبک مورد استفاده در درمان بی اختیاری ادرار الکترومیوگرافی است. در این روش میزان فعالیت الکتریکی ماهیچه های لگن اندازگیری می شود و به فرد فیدبک داده می شود. تا یاد بگیرد که از ماهیچه های خود به خوبی استفاده کرده و آنها را تقویت کند.

فواید و اهداف بیوفیدبک تراپی

• کاهش دوره بی اختیاري ادرار
• کاهش علائم بی اختیاری ادرار فوریتی
• بهینه سازي پاسخ هاي ماهیچه هاي کف لگن
• کاهش دفعات دفع ادرار به چهار بار در روز و یکبار در طی شب و در حین خواب
• کاهش احتمال ابتلا به عفونت مثانه
• افزایش قدرت و استحکام ماهیچه هاي لگن
• کاهش انقباضات شکمی
• تقویت انقباض هاي ماهیچه لگن
• افزایش ظرفیت و گنجایش مثانه
• بهبود هماهنگی ماهیچه هاي کف لگن در پاسخ به نیاز فوري براي ادرار

انواع بی اختیاری ادرار در زنان

بی اختیاری ادرار چیست؟

به هر مدل نشت و بیرون ریختن ادرار به صورت غیر ارادی بی اختیاری ادرار گفته میشود. که در بین زنان شیوع بیشتری دارد و معمولا باروش های غیر جراحی درمان میشود.

چند نوع بی اختیاری ادرار وجود دارد؟

بی اختیاری استرسی (وابسته به فعالیت):

این نوع بی اختیاری شایعترین نوع در بین زنان به خصوص زنان جوان است.

بی اختیاری استرسی به چه معناست؟

وقتی فشار داخل شکمی در اثر اتفاقاتی زیاد شود به مثانه فشار آمده و پیشابراه(مجرای ادرار) تحمل نگه داشتن ادرار رو ندارد و نا خودآگاه ادرار

سرریز میشود.سرفه،عطسه،خنده و فعالیت هایی مثل پرش و پیاده روی طولانی اتفاقاتی هستند که باعث این نوع بی اختیاری میشوند.

بی اختیاری فوریتی (مثانه بیش فعال):

در خانم های مسن شایعتر است.

خانمی که این بیماری را دارد علاوه بر سرریز شدن ادرار احساس فوریت در ادرار کردن هم دارد.(یعنی حس میکند حتی چند لحظه هم نمی تواند نگه داشتن ادرارش را ندارد.)

بی اختیاری فوریتی چه علائمی دارد؟

1. احساس فوریت در ادرار
2. شب ادراری(هرشب یکبار یابیشتر برای ادرار کردن از خواب بیدارمیشود.)
3. تکرر ادرار(بیشتر از ۸ بار ادرار کردن درطول ۲۴ساعت)

بی اختیاری مخلوط:

وقتی یک خانم هم علایم بی اختیاری استرسی را داشته باشد هم علائم بی اختیاری فوریتی را.این نوع بی اختیاری بیشتر در زنان مسن دیده میشود.

بی اختیاری عملکردی و گذرا:

در خانم های مسن شایعتر است.عواملی مثل کم شدن تحرک درد عضلات و استخوان های بدن و ضعف بینایی در این مورد نقش دارند.با دارو به راحتی قابل درمان است.

به چه علت بی اختیاری گذرا بوجود می آید؟

• گیجی شدید(دستشویی نرفتن)
• عفونت پیشابراه
• واژینیت آتروفیک(در خانم های یائسه بدلیل کم شدن هورمون استروژن)
• مصرف برخی داروها
• اختلالات روانی
• تولید بیش ازحد ادرار(پر شدن مثانه)
• محدودیت در حرکت
• تراکم مدفوع

بی اختیاری خارج پیشاب راهی:

دفع ادرار از منافذی بجز مجرای ادرار بی اختیاری خارج پیشابراهی گفته میشود.

علت بوجود آمدن این بی اختیاری چیست؟

مادرزادی:

شیوع کمتری دارد.که در آن حالب به صورت نا بجا اغلب در واژن قرار دارد.

معمولا در دوران نوزادی مادر اظهار میکند پوشک نوزاد همیشه خیس است و به این شکل تشخیص داده میشود.

تروما:

تروما یا هر نوع آسیب و ضربه باعث ایجاد فیستول اغلب در بین مثانه و مجرار ادرار میشود.

اندازه این فیستول ها اکثرا ۵-۶ سانتی متر است.

علت بوجود آمدن فیستول چیست؟

1. اعمال جراحی(جراحی شکمی،واژینال یا سزارین و …)
2. بدخیمی
3. پرتودرمانی

فیستول ممکن است بعد از برداشتن رحم(هیسترکتومی)بوجودآید که بیشتر در قله واژن به طول ۱-۲ سانتی متراست.اگر خانمی۱۰-۱۴ روز بعد از عمل جراحی هیسترکتومی احساس خیس شدگی لباس زیر داشته باشد باید از لحاظ فیستول بررسی شود.

در زایمان سزارین کلاسیک(برش عمودی) فیستول مثانه ای رحمی در حال افزایش است. افرادی که از دستشویی رفتن تنبلی میکنند و به هر دلیلی از ادرار کردن فراری هستند و حجم زیادی از ادرار را در مثانه جمع میکنند می توانند بی اختیاری داشته باشند.

چه عواملی خطر ابتلا به بی اختیاری ادرار را افزایش میدهد؟

• بالا رفتن سن
• بارداری و زایمان(بخصوص در دوره جوانی)
• چاقی(زیاد شدن فشار به مثانه)
• اختلال مثانه(مثل سیتوسل و یورتروسل و..)
• مصرف بعضی داروها
• دیابت(پرنوشی و تکرر ادرار)
• سکته مغزی و آسیب های نخاعی(عدم نگه داشتن ادرار)عواملی مثل هیسترکتومی،یبوست،استرس،استعمال دخانیات و عوامل ژنتیکی هنوز به صورت علمی ثابت نشده است.

شب ادراری چیست؟

وقتی در طی خواب شبانه دفعات زیادی احساس دفع ادرار وجود داشته باشد شب ادراری گفته می شود. برای مشخص شدن حجم شبانه ادرار را با جدول مثانه(bladder chart) بررسی میشود . در این جدول حجم کلی ادرار دفع شده از زمان رفتن به بستر تا زمان بیدار شدن از خواب در نظر گرفته میشود.یعنی فرد قبل از خواب ادرار خود را تخلیه کند و بعد از آن حجم ادرار اندازه گیری میشود.