منظور از بیاختیاری مدفوع این است که شخص نمی تواند به طور ارادی جلوی خارج شدن مدفوع از بدن خود را بگیرد. ممکن است بیاختیاری مدفوع با یبوست با اسهال همراه باشد. این مشکل در کورکان و افراد مسن بیشتر رخ میدهد. برای آنکه شخص بتواند به خوبی مدفوع خود را کنترل کند، عضلات روده، مقعد و لگن او و همچنین سیستم عصبی او باید به درستی با یکدیگر کار کنند.
علل بیاختیاری مدفوع
بی اختیاری مدفوع میتواند بر اثر علل زیر ایجاد شود:
- آسیبهای عصبی یا عضلانی: آسیب دیدن عصبهای حسی در رکتوم یا عضلات اسفنکتر میتواند موجب بیاختیاری مدفوع شود. این آسیب ممکن است در حین زایمان یا وارد کردن فشارهای مداوم در حین دستشویی کردن، آسیبهای نخاعی، یا سکته مغزی ایجاد شود. برخی بیماریها مانند دیابت، ملیتوس، ام اس نیز میتوانند بر روی عصبهایی که مقعد و رکتوم را کنترل میکنند، اثر بگذارند.
- آسیب دیدن رکتوم: ممکن است رکتوم قابلیت ارتجاعی خود را از دست بدهد و در نتیجه، مدفوع پس از وارد شدن به رکتوم سریعا با فشار از مقعد خارج شود. این نوع آسیب میتواند بر اثر بیماری کولین اولسراتیو، پرتودرمانی یا جراحیهای ناحیه رکتوم ایجاد شود.
- یبوست مزمن: یبوست مزمن میتواند موجب ضعیف شدن و کشیده شدن عضلات مقعد شود و در نتیجه مقعد باز بماند و کامل بسته نشود. این حالت موجب میشود که در صورتی که مدفوع نرم و آبکی باشد به راحتی از مقعد خارج شود.
- اسهال: شل بودن مدفوع موجب میشود که کنترل آن بسیار سخت تر شود و بیاختیاری مدفوع شدیدتر شود.
- سایر بیمایرها: اگر تمامی یا بخشی از دیوارهی رکتوم از موقعیت اصلی خود جا به جا شود، بیرون زدگی رکتوم از مقعد (پرولاپس) رخ میدهد ، و ممکن است بیاختیاری مدفوع ایجاد شود. گاهی اوقات در زنان مشکلی به نام رکتوسل ایجاد میشود که در آن، بافتی که مقعد را از واژن جدا میکند ضعیف میشود و در نتیجه رکتوم حالت برآمدگی پیدا کرده و به دیواره واژن فشار وارد میکند
بی اختیاری مدفوع در کودکان
بی اختیاری دفوع در کودکان دارای دو نوع است:
-
بی اختیاری حقیقی
این بیماری مادرزادی است و در آن ساختارهای مربوط به کنترل مدفوع به درستی عمل نمی کنند و بنابراین کودک به لحاظ فیزیکی توانایی کنترل مدفوع خود را ندارد. این مشکل ممکن است بر اثر اختلالات ستون فقرات، اسپینا بیفدا یا اختلال انورکتال باشد. اختلال انورکتال یک مشکل مادر زادی است که در آن عصبهای ناحیه رکتوم و مقعد به درستی شکل نگرفته اند و بنابراین کنترل و خروج مدفوع به شکل طبیعی صورت نمی گیرد. بیماری دیگری به نام هیروشپرونگ نیز موجب میشود که عصبهای مربوط به مفاصل رکتوم و مقعد شکل نگیرند و این عضلات نتوانند به درستی کار کنند و مدفوع بیاختیار از بدن خارج شود. بیاختیاری حقیقی همچنین میتواند موجب حرکت سریع یا کند مواد در روده و در نتیجه اسهال یا یبوست شود.
-
انکوپرزیس یا شبه بیاختیاری
این مشکل در کودکانی ایجاد میشود که خودشان در برابر دستشویی رفتن و تخلیه رکتوم مقاومت میکنند و در نتیجه مدفوع در روده آنها جمع میشود. زمانی که مدفوع در رکتوم و روده جمع شده و فشرده میشود، ممکن است مدفوع نرم یا مایع از اطراف این مدفوع فشرده حرکت کند و از بدن بیرون برود. آنکوپرزیس معمولا از عوارض یبوست مزمن است اما ممکن است بر اثر اختلالات رشدی یا مشکلات روحی و احساسی نیز ایجاد شود.
بی اختیاری مدفوع را چگونه میتوان کنترل و درمان کرد؟
شما با کمک روشهای زیر میتوانید بیاختیاری مدفوع را کنترل کرده یا درمان کنید:
پوشیدن پدهای جاذب
پرکاربرد ترین روش برای کنترل بیاختیاری این است که درون لباس زیر خود پدهای جاذب قرار دهید. برای مواردی که بیاختیاری مدفوع خفیف است و تنها مقدار کمی از مدفوع از بدن به بیرون میریزد و یا لباس زیر بیمار لکه میشود، پوشیدن پد جاذب، تغییر بسیار چشمگیری در کیفیت زندگی بیمار ایجاد میکند. پوشیدن پد جاذب همراه با سایر روشهای درمانی انجام میشود.
تغییر در رژیم غذایی
تغییر داردن رژیم غذایی میتواند تاثیر زیادی بر کنترل یا بهبودی بیاختیاری مدفوع داشته باشد. اگر مشکل شما اسهال باشدْ باید از خوردن و نوشیدن غذاها و نوشیدنیهایی که موجب اسهال میشوند باید خودداری کنید. ممکن است لازم باشد که بررسی کنید چه غذاها یا داروهایی موجب تشدید بیاختیاری مدفوع میشوند. برای این منظور باید موارد زیر را ثبت کنید:
- غذاهایی که در هر روز میخورید
- مقداری که از هر غذا مصرف میکنید
- زمان خوردن هر غذا
- علائمی که دارید
- شکل و حالت مدفوع شما (اسهال یا یوست)
- دفعات بروز بیاختیاری
- غذاها و نوشیدنیهایی که موجب تشدید بیاختیاری شما شده اند
این اطلاعات ثبت شده را باید به پزشک نشان دهید و در مورد غذاها و نوشیدنیهایی که به هر نحو بر بیاختیاری مدفوع شما اثر دارند با او صحبت کنید. در صورتی که شما یبوست داشته باشید، پزشک پیشنهاد میدهد که فیبر و مایعات بیشتری مصرف کنید.
داروهای غیرتجویزی
بسته به علت بروز بیاختیاری مدفوع، مصرف برخی داروها میتوانند در تسکین علائم بیاختیاری مدفوع موثر باشند. برای مثال اگر اسهال موجب بروز بیاختیاری شده باشد، داروهایی مانند لوپرامید و بیسموت و سابسالیسیلات برای شما تجویز میشوند که اسهال را برطرف کنند. اگر علت بروز بیاخیاری، یبوست باشد، پزشک داروهای ملین و مکمل فیبر برای شما تجویز میکند.
اموزش دستشویی کردن
پزشک به شما آموزش میدهد که بدن خود را طوری عادت دهید که در زمانهای مشخصی مانند بعد از وعدههای غذایی، به دستشویی بروید. داشتن عادت منظم در رفتن به دستشویی و تاثیر گذاری آن در کنترل بیاختیاری مدفوع، ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
تمرینات تقویت عضلات کف لگن
ورزشهای تقویت عضلات کف لگن یا همان ورزشهای کگل میتوانند به درمان بیاختیاری مدفوع کمک بکنند. منقبض کرردن و رها کردن عضلات کف لگن برای دفعات بسیار زیاد در طول روز موجب میشود عضلات مقعد، رکتوم تقویت شوند. پزشک به شما کمک میکند که تشخیص دهید که این ورزشها را چگونه به شیوه صحیح انجام دهید.
پزشکان چگونه بیاختیاری مدفوع را درمان میکنند؟
روش درمان بیاختیاری مدفوع به علت اصلی بروز آن بستگی دارد. ممکن است پزشک، یکی یا تعداد بیشتری از روشهای زیر را تجویز کند:
بیوفیدبک تراپی
در روش بیوفیدبک از دستگاههایی استفاده میشود که به شما کمک میکنند عضلات کف لگن خود را بشناسید و حس کنید و انها را ورزش دهید. این روش همچنین به شما کمک میکند که:
- اگر شما بیاختیاری منفعل دارید، بتوانید پر شدن رکتوم از مدفوع را حس کنید.
- اگر بیاختیاری اضطراری دارید، بتوانید حس اضطرار شدید برای رفتن به دستشویی را کنترل کنید.
بیوفیدبک تراپی میتواند نسبت به یادگیری و انجام ورزشهای کف لگن توسط خود شما (بدون کمک) بسیار موثرتر باشد. از پزشک خود درباره تهیه دستگاه بیوفیدبک میتوانید سوال کنید.
تحریک عصب ساکرال
عصبهای ساکرال، عضلات اسفنکتر مقعد را کنترل میکنند. زمانی که این عصبها به درستی عمل نمی کنند، پزشکان از دستگاه تحریک الکتریکی برای تحریک کردن آنها استفاده میکنندبرای انجام این درمان، پزشک سیمهای نازکی را زیر پوست شما و در نزدیکی عصب ساکرال قرار میدهد و سپس یک دستگاه که با باطری کار میکند، پالسهای الکتریکی کوچکی را به این عصبها میفرستد. تحریکی الکتریکی عصبهای ساکرال موجب میشود که آنها به درستی عمل کنند. پالسهای الکتریکی ارسال شده، دردناک نیستند. شما میتوانید دستگاه تحریک الکتریکی را هر زمان که میخواهید روشن یا خاموش کنید.
داروهای تجویزی
اگر داروهای غیر تجویزی برای درمان بیاختیاری ادرار کمک نکنند، ممکن است پزشک داروهای قویتری را تجویز کند. این داروها ممکن است برای درمان علل بیاختیاری مدفوع مانند سندرم روده تحریک پذیر، بیماری کرون و مولیت اولسراتیو تجویز شوند.
بالون واژینال
برای زنانی که به بیاختیاری مدفوع مبتلا هستند، ممکن است پزشک استفاده از روشی را تجویز کند که در آن وسیله مخصوصی در واژن قرار داده میشود که مانند بالون است و باد میشود. این بالون بر روی دیوارههای مقعد فشار وارد میکند و در نتیجه به کنترل مدفوع و جلوگیری از خارج شدن آن کمک میکند. زمانی که دستگاه به درستی در واژن قرار داده شد، خود بیمار میتواند برای کنترل مدفوع، بالون را باد کرده یا باد آن را خارج کند.
مواد غیر جاذب و حجم دهنده
مواد حجم دهندهی غیر جاذب موادی هستند که در دیوارهی مقعد تزریق میشوند تا بافت اطراف مقعد را حجیم تر کنند. این کار باعث میشود که خروجی مقعد تنگ تر شود و بنابراین به عضلات اسفنکتر کمک شود که بهتر بتوانند دهانه مقعد را بسته نگه دارند.
جراحی
در صورتی که بیاختیاری ادرار با روشهای درمانی دیگر هیچ بهبودی پیدا نکند، ممکن است یکی از روشهای جراحی به بیمار توصیه شود. همچنین در صورتی که بیاختیاری ناشی از آسیبهای لگنی یا آسیب عضلات کف لگن و اسفنکتر باشد، جراحی انجام میشود.
- اسفنکتروپلاستی: این جراحی پرکاربردترین جراحی برای درمان بیاختیاری مدفوع است. در این جراخی قسمتهای جدا شده در عضلات اسفنکتر مجددا به هم متصل میشوند. ممکن است این عضلات بر اثر آسیب یا زایمان پاره شده باشند.
- اسفنکتر مصنوعی مقعد: در این روش یک حلقه در اطراف مقعد قرار داده میشود و سپس یک پمپ کوچک در زیر پوست قرار داده میشود. بیمار میتواند خودش با کمک پمپ، حلقهی مورد نظر را باد کند (تا بسته شود) یا آن را خالی کند تا باز شود. این روش جراحی چندان پرکاربرد نیست چرا که با عوارضی همراه است.
- کولوستومی: در این روش رودهی بزرگ به یک دهانه خروجی در جای دیگری از شکم هدایت میشود و سپس مدفوع خارج شده از این دهانه در یک کیسه در خارج شکم جمع میشود. این جراحی به عنوان اخرین راه حل ممکن استفاده میشود چرا که این روش تاثیر بسیار چشمگیری بر کیفیت زندگی فرد میگذارد.
- سایر جراحیها: ممکن است برای درمان برخی علل دیگر بیاختیاری ادرار جراحیهای دیگری انجام شوند از جمله:
- هموروئید
- پرولاپس مقعد
- فتق راست روده (به درون مهبل)
برای رفع درد و ناراحتی در مقعد باید چه کرد؟
بی اختیاری ادرار موجب بروز ناراحتیهای در ناحیه مقعد میشود، از جمله احساس درد، خارش و سوزش. برای رفع ناراحتی خود میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- شستن مقعد بعد از هر بار خروج مدفوع
- تعویض کردن لباس زیر کثیف شده در سریع ترین زمان ممکن
- خشک نگه داشتن ناحیه مقعد و اطراف آن
- استفاده از کرم مرطوب کننده برای پوست مقعد و اطراف آن
- استفاده از پودر برای ناحیه مقعد
- استفاده از پدهای جاذب یکبار مصرف
- استفاده از لباسهای نخی که تهویه هوای خوبی دارند
در مورد انتخاب پودر و کرم مناسب با پزشک خود مشورت کنید.
اگر کودکم دچار بیاختیاری ادرار شود باید چه کنم؟
اگر کودک شما بیش از ۴ سال دارد و آموزشهای لازم برای کنترل ادرار و مدفوع به او داده شده و با این حال بیاختیاری مدفوع دارد، لازم است که حتما به پزشک مراجعه کنید تا علت این موضوع مشخص شود. روش درمان بیاختیاری مدفوع، به علت اصلی بروز آن بستگی دارد.
“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”