درد کمر، یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه به پزشک است. بر اساس آمار به دست آمده، حدود ۸۰ درصد از افراد در طول زندگی خود برای یک بار هم که شده، این درد را تجربه می‌کنند. این درد در برخی مواد تا جایی ادامه پیدا می‌کند که فرد را در انجام فعالیت‌های شغلی خود ناتوان کرده و باعث خانه‌نشین او می‌شود. سوال این‌جاست که درد کمر به چه دلایلی اتفاق می‌افتد و چه راهکارهای درمانی برای تسکین و بهبود آن وجود دارد. در ادامه این بخش با ما همراه باشید تا با درد کمر و مطالب مربوط به آن آشنا شوید.
علت‌های ایجاد درد کمر
درد کمر دلایل متعددی دارد که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:
کشیدگی
کشیدگی عضلات یکی از مهم‌ترین علل ایجاد کمردرد است که گاهی اوقات منجر به پارگی نیز می‌شود. این کشیدگی در اثر فعالیت‌های سنگین و حرکات نادرست بدن در حین بلند شدن، نشستن یا چرخش رخ دهد. در این مواقع فرد علائمی چون خشکی و اسپاسم عضلانی را در ناحیه کمر خود احساس می‌کند که با درد نیز همراه است. بهترین راهکار درمانی برای کشیدگی عضلات، استراحت و درمان‌های فیزیکی مانند ماساژ می‌باشد که درد و التهاب ایجاد شده را تسکین می‌دهد.
پارگی دیسک
از دیگر دلایلی که باعث ایجاد درد کمر می‌شود، پارگی و بیرون‌زدگی دیسک است. بیرون‌زدگی دیسک کمر معمولا در سنین بالای ۳۵ سال رخ می‌دهد. در این مواقع لایه خارجی دیسک دچار پارگی می‌گردد و ماده نرم داخل آن از جای طبیعی خود خارج می‌شود. هرچه شدت پارگی بیشتر باشد، تخریب دیسک بیشتر بوده و مشکلات پیچیده‌تری را برای فرد ایجاد می‌کند. پارگی دیسک درمان‌های متعددی دارد که با توجه به شرایط جسمی بیمار و شدت آسیب وارد شده برای او تجویز می‌گردد.
سیاتیک
یکی دیگر از دلایل ایجاد درد کمر، فشار بر روی عصب سیاتیک می‌باشد که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. یکی از این دلایل، پارگی دیسک کمر است. پارگی دیسک باعث فشار بر روی عصب سیاتیک شده و در نهایت درد در ناحیه کمر و پاها را به دنبال دارد.
تنگی کانال نخاعی
زمانی که دیسک به هر دلیلی پاره شود، ماده نرم داخلی آن از جای خود خارج شده و به سمت کانال نخاعی سرازیر می‌شود. این مسئله باعث تنگی کانال نخاعی شده و در نهایت فشار زیادی را به نخاع و ریشه‌های عصبی وارد می‌کند. در این موارد فرد با علائمی چون بی‌حسی، گرفتگی عضلات و خستگی مواجه می‌گردد.
انحنای غیرطبیعی ستون فقرات
گوژپُشتی و کَژپُشتی، از جمله اختلالات مربوط به مهره‌ها هستند که باعث ایجاد انحنای غیرطبیعی در ستون فقرات می‌شوند. این مشکلات فشار زیادی را بر روی عضلات، مهره‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها ایجاد کرده و در نهایت باعث درد در ناحیه کمری بیمار می‌شوند.
آرتروز
از دیگر دلایل درد کمر می‌توان به بیماری استئوآرتروز اشاره کرد. این بیماری مشکلاتی را در مفصل‌های بخش پایینی کمر و لگن ایجاد کرده و باعث بروز درد در این ناحیه می‌شود. تنگی کانال نخاعی یکی دیگر از عوارض بیماری آرتروز است که باعث محدود شدن فضای کانال و ایجاد فشار بر روی نخاع شده و در نهایت درد را در ناحیه کمر ایجاد می‌کند.
استئوپروسیس
استئوپروسیس یا متخلخل شدن استخوان‌ها، از دیگر بیماری‌های مربوط به کمر است که در نهایت باعث ایجاد درد در ناحیه کمری می‌شود. در واقع متخلخل شدن مهره‌ها احتمال شکستگی آن‌ها را افزایش می‌دهد و این شکستگی نیز درد کمر را به دنبال دارد.
نشانگان دم اسب
دم اسب، دسته‌ای از ریشه‌های عصبی هستند که از بخش انتهایی نخاع خارج می‌شوند. زمانی که فرد دچار بیماری نشانگان دم اسب می‌شود، درد سنگینی را در بخش پایینی کمر و در قسمت بالای باسن احساس می‌کند. این بیماری گاهی اوقات باعث ایجاد بی‌حسی در ناحیه باسن، اندام‌های تناسلی و ران پاها شده و اختلالاتی را نیز در عملکرد مثانه و روده‌ها به وجود می‌آورد.
قرار دادن بدن در وضعیت نامناسب
درد همیشه به دلیل بیماری، شکستگی و … ایجاد نمی‌شود، بلکه گاهی اوقات حالت بد نشستن، خوابیدن یا حتی ایستادن نیز ممکن است به کمر آسیب رسانده و باعث ایجاد درد شود. در برخی مواقع نیز فعالیت‌ها و کارهای روزانه را به صورتی نامتعارف و ناصحیح انجام می‌دهیم و با این کار فشار زیادی را به بدن وارد می‌کنیم. از جمله این موارد می‌توان به خم شدن نادرست، حمل اجسام سنگین، هل دادن و کشیدن ناصحیح اجسام، بلند کردن، ایستادن یا خم شدن طولانی‌مدت، چرخاندن کمر، کشیدگی ماهیچه‌ها، کشش نامتعارف بدن، قوز کردن در هنگام نشستن، رانندگی طولانی بدون استراحت و سرفه یا عطسه کردن، اشاره کرد.
تشک نامناسب
استفاده از تشک نامناسب و غیر استاندارد نیز از دیگر عوامل درد کمر است. تشک باید طوری باشد که از قسمت‌های حساس بدن پشتیبانی کند و حالت ستون فقرات را به شکل طبیعی خود نگه دارد تا فشاری بر آن وارد نشود.
علاوه بر موارد عنوان شده، بیماری‌ها و مشکلات دیگری نیز وجود دارد که ممکن است درد در ناحیه کمر را به دنبال داشته باشد. از جمله این موارد می‌توان به سرطان ستون فقرات، عفونت در ستون فقرات، التهاب لگن خاصره در بانوان، عفونت مثانه یا کلیه‌ها، زونا، بارداری، کیست تخمدانی و فیبروز رحمی در بانوان، اشاره کرد.
تشخیص علت درد کمر
کمر انسان از اجزای مختلفی تشکیل شده است که شامل ماهیچه‌ها، استخوان‌ها، دیسک‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها هستند. این اجزا در کنار هم قرار گرفته و حرکات مختلف کمر را مدیریت می‌کند. اختلال در هریک از این اجزا، در روند کاری سایر اجزا مشکل ایجاد کرده و در نهایت باعث ایجاد درد در ناحیه کمر می‌شود. اجزای کمر ارتباط پیچیده‌ای باهم دارد، تا جایی که گاهی نمی‌توان علت درد را به طور کامل تشخیص داد.
زمانی که فرد دچار کمردرد می‌شود، به پزشک مراجعه می‌کند. پزشک پس از بررسی سابقه بیمار و پرسیدن سوالاتی از او، معاینه بالینی را انجام داده و در طی آن دامنه حرکتی بیمار را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشک تست‌های مختلفی را بر روی اعصاب انجام داده و پاسخ بیمار به محرک‌ها را بررسی می‌کند. شاید لازم باشد تا بیمار چند هفته تحت نظر قرار گیرد تا علت درد به طور کامل مشخص شود.
اغلب کمردردها با درمان‌های ساده بهبود می‌یابند و مشکلی را برای بیمار ایجاد نمی‌کنند. اما اگر اختلال ایجادشده در کمر به نخاع و اعصاب آسیب وارد کرده باشد، درمان‌های جدی‌تری برای بیمار انجام می‌شود و حتی ممکن است کار به جراحی نیز بکشد. در این موارد بیمار علائمی چون تب، ضعف و ناتوانی حرکتی، عدم کنترل بر روی کارکرد شکم و کاهش وزن را در خود مشاهده می‌کند. در صورتی که بیمار این علائم را داشته باشد، پزشک آزمایشات گسترده‌تری را تجویز می‌کند تا علت مشکل را به طور دقیق تشخیص دهد.
درمان‌های خانگی برای تسکین درد کمر
در اغلب مواقع درد کمر با روش‌های ساده بهبود می‌یابد و نیاز به درمان جدی ندارد. روش‌هایی که در این شرایط به کمک شما می‌آیند عبارتند از:
گرمادرمانی و سرمادرمانی
فعالیت‌های روزانه را متوقف کنید و کمی به کمرتان استراحت دهید. سپس یک کیسه یخ آماده کرده و بر روی کمر خود قرار دهید. این کار را تا ۴۸ ساعت ادامه دهید و پس از آن از کیسه آب گرم استفاده نمایید.
قرص‌های مسکن
استامینوفن و ایبوپروفن از جمله مسکن‌هایی هستند که برای کاهش درد پیشنهاد می‌شوند. در صورتی که احساس درد شدید دارید و نمی‌توانید تحمل کنید، این قرص‌ها را مصرف کنید.
دراز کشیدن
دراز بکشید و کمی به کمر خود استراحت دهید. به پشت دراز بکشید و یک بالش زیر ران پایتان قرار دهید تا فشار کمتری به کمرتان وارد شود. اگر به پشت خوابیدن درد کمرتان را بیشتر می‌کند، به پهلو دراز بکشید. زانوهایتان را خم کنید و یک بالش در بین زانوهایتان قرار دهید.
ماساژ
اگر گرفتگی عضلات باعث کمر دردتان شده است، یک حمام آب گرم بگیرید و از ماساژ برای رفع گرفتگی استفاده کنید.
راهکارهای خانگی را تا ۷۲ ساعت انجام دهید. در صورتی که پس از این مدت هیچ تغییری احساس نکردید و هم‌چنان دچار کمر درد بودید، حتما به پزشک مراجعه نموده و علت درد را جویا شوید.
راهکارهای پزشکی برای رفع درد کمر
همان‌طور که در بالا عنوان شد، درد کمر دلایل مختلفی دارد. پزشک ابتدا معاینات و آزمایشاتی را انجام می‌دهد تا علت درد را تشخیص دهد. سپس اقدام به درمان بیمار می‌نماید. در اولین مرحله، پزشک روش‌های غیرتهاجمی مانند دارو، فیزیوتراپی، استفاده از کمربند طبی و … را برای بیمار تجویز می‌کند. در صورتی که این روش‌ها پاسخگو نباشد و بیمار هم‌چنان درد داشته باشد یا دچار نقص‌های پیش‌رونده عصبی شود، پزشک از روش‌های تهاجمی‌تر مانند جراحی برای درمان بیمار استفاده می‌کند. روش‌های جراحی عبارتند از:
روش دیسککتومی
از این روش برای کاهش فشار وارد شده بر روی ریشه‌ی عصبی استفاده می‌شود. این فشار ممکن است به دلیل بیرون‌زدگی دیسک یا رشد استخوان زائد اتفاق افتاده باشد.
روش فورامینوتومی
هدف از انجام این جراحی، گشاد کردن فورامن است. فورامن حفره‌ای استخوانی در کانال نخاعی است که ریشه‌های عصبی را در برمی‌گیرد.
روش الکتروترمال
از الکتروترمال برای رفع بیرون‌زدگی دیسک و التهاب اعصاب استفاده می‌شود. برای انجام این کار یک سوزن بلند، باریک و انعطاف‌پذیر وارد دیسک شده و نقطه موردنظر را به مدت ۲۰ دقیقه گرم می‌کند.
روش نوکلئوپلاستی
در این روش نیز از یک سوزن باریک استفاده می‌شود. سوزن وارد فضای دیسک شده و با حرارتی که از طریق امواج رادیویی ایجاد می‌شود، اقدام به کوچک‌تر کردن بافت می‌کند.
رادیوفرکانسی فرسایشی
رادیوفرکانسی روش دیگری است که با استفاده از امواج رادیویی انجام می‌شود و ارتباطات عصبی را با ایجاد حرارت مختل می‌کند.
جراحی فیوژن
در این روش، دیسک بین مهره‌ها برداشته شده و دو مهره با استفاده از قطعات فلزی به یکدیگر متصل می‌شوند.
جراحی لامینوکتومی
در این روش بخشی از استخوان لامینا برداشته شده و اندازه کانال نخاعی بیشتر می‌شود. این کار باعث کاهش فشار بر روی نخاع و اعصاب می‌گردد.
روش‌های پیشگیری از درد کمر
گفتیم که کمردرد دلایل مختلفی دارد. در برخی مواقع علت این درد افزایش سن است که در مورد آن نمی‌توان کاری کرد. بالا رفتن سن باعث فرسایش مهره‌ها و اجزای دیگر ستون فقرات می‌شود. گاهی اوقات نیز درد کمر به دلایلی چون بیماری‌های استخوانی و عفونی ایجاد می‌شود که در آن صورت نیز نمی‌توان روش‌های پیشگیری را برای آن عنوان نمود. اما در اغلب مواقع کمردرد دلایل بسیار ساده‌ای دارد و به علت حرکات نادرست بدن یا عدم رعایت نکات ایمنی در حین انجام کارها رخ می‌دهد. در این موارد می‌توان با رعایت برخی نکات از ایجاد کمردرد و مشکلات ناشی از آن پیشگیری کرد. راه‌های پیشگیری از کمردرد عبارتند از:
- ورزش کردن : یکی از مهم‌ترین کارهایی که می‌توانید برای تقویت ماهیچه‌ها و فعال کردن آن‌ها انجام دهید، انجام حرکات ورزشی است. تقویت ماهیچه‌ها باعث می‌شود تا کمر شما کمتر در معرض آسیب قرار گیرد و با کوچک‌ترین ضربه یا حرکت، دچار مشکل نشود.
- وزن ایده‌آل : یکی از مواردی که بر روی کمر فشار وارد می‌کند، اضافه وزن و چاقی است. چاقی بیش‌از حد، مشکلات و بیماری‌های دیگری را نیز به دنبال دارد. بنابراین سعی کنید یک رژیم غذایی مناسب و درست داشته باشید با انجام پیاده‌روی روزانه و تمرینات ورزشی، وزن خود را همیشه در حالت ایده‌آل نگه دارید.
- بلند کردن اجسام سنگین : بلند کردن اجسام سنگین کار هرکسی نیست و نیاز به رعایت اصول خاصی دارد. در صورتی که توان انجام این کار را ندارید، از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید و به کمر، زانوها و پاهایتان فشار وارد نکنید.
- صندلی مناسب : صندلی مناسبی را برای نشستن انتخاب نمایید. در صورتی که مجبور به نشستن طولانی‌مدت هستید، حتما یک صندلی راحت و استاندارد را انتخاب کنید. صندلی شما باید ارتفاع مناسبی نیز داشته باشد.
- کفش مناسب : کفش یکی از مهم‌ترین گزینه‌هایی است که تاثیر مستقیم بر روی کمردرد شما دارد. سعی کند کفش‌های سبک و راحت را انتخاب کنید و از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند خودداری نمایید.
- تشک مناسب : برای خوابیدن از تشک‌های طبی و استاندارد استفاده کنید. سطح خواب شما باید صاف و محکم باشد.
- طرز ایستادن : به طرز ایستادن خود دقت کنید و اندام‌هایتان را در حالت مناسبی قرار دهید. کمر و پاهایتان را صاف و کشیده نگه دارید و سر خود را رو به جلو بگیرید. وزنتان باید به طور مساوی بر روی دو پا تقسیم شود.
در این مقاله به بررسی علت‌های مختلف درد کمر پرداخته و راهکارهای درمانی آن را نیز شرح دادیم. حتما می‌دانید که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. بنابراین، مراقب سلامتی‌تان باشید و از انجام کارها و فعالیت‌هایی که باعث آسیب به ستون فقراتتان می‌شود، خودداری نمایید. در هر شرایطی بدن خود را در حالت مناسب قرار دهید و به مهره‌هایتان فشار وارد نکنید تا دچار مشکل نشوید.