شانه یخ زده یا فروزن شولدر که با نام کپسولیت چسبنده نیز شناخته می‌شود، یک بیماری است که دامنه‌ی حرکتی شانه را محدود می‌کند و با سفتی و درد در مفصل شانه همراه است. علائم و نشانه‌ها معمولاً به تدریج شروع می‌شوند و با گذشت زمان بدتر می‌شوند؛ سپس معمولاً در عرض یک تا سه سال بهبود می‌یابند. در این مقاله از سایت نیاوران به بررسی کامل سندروم شانه یخ زده می‌پردازیم.
شانه یخ زده یا شانه منجمد چیست؟
مفصل شانه، مفصلی از نوع گوی و کاسه است که از استخوان بازو، استخوان کتف و استخوان ترقوه تشکیل شده است. سر استخوان بازو در یک حفره کم‌عمق در استخوان کتف قرار می‌گیرد. استخوان‌ها، رباط‌ها و تاندون‌هایی که مفصل شانه را تشکیل می‌دهند، در یک کپسول از جنس بافت پیوندی قرار دارند. برای کمک به حرکت راحت‌تر شانه مایع سینوویال، کپسول و مفصل را روان می‌کند.
زمانی که این کپسول در اطراف مفصل ضخیم و سفت شود و حرکت آن را محدود کند، شانه یخ زده رخ داده است. این اتفاق به مرور زمان منجر به ایجاد بافت اسکار در شانه می‌شود. در بسیاری از موارد بروز شانه یخ زده، مایع سینوویال کمتری در مفصل وجود دارد.
شانه‌ی یخ زده شامل سه مرحله است که در ادامه هریک را بررسی می‌کنیم:
- انجماد: در مرحله انجماد، آرام‌آرام درد افزایش می‌یابد. با بدتر شدن درد، دامنه حرکتی شانه کاهش می‌یابد. این مرحله معمولاً از ۶ هفته تا ۹ ماه طول می‌کشد.
- منجمد شده: شانه ممکن است در این مرحله بهبود یابد، اما سفتی و محدودیت حرکت باقی می‌ماند. در طی ۴ تا ۶ ماه از این مرحله، انجام فعالیت‌های روزانه بسیار دشوار است.
- ذوب شدن: حرکت شانه در مرحله ذوب به آرامی بهبود می‌یابد. بازگشت کامل به حالت نرمال یا نزدیک به آن معمولاً از ۶ ماه تا ۲ سال طول می‌کشد.
انواع شانه یخ زده یا فروزن شولدر
شانه یخ زده شامل دو نوع اولیه و ثانویه است که در ادامه هریک را بررسی می‌کنیم:
شانه یخ زده اولیه: در این نوع، علت بروز بیماری نامشخص است. همچنین در افرادی رخ می‌دهد که هیچ‌گونه بیماری زمینه‌ای ندارند و در معرض ضربه و آسیب نیز نبوده‌اند.
شانه یخ زده ثانویه: این نوع به دلیل وجود دیابت یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای، بیماری‌های قلبی، سکته، آسیب‌ها و ضربه‌ها رخ می‌دهد.
علائم شانه یخ زده چیست؟
علائم شانه یخ زده معمولاً به آرامی و در طی چند ماه ایجاد می‌شوند. درد و کاهش دامنه حرکتی از شایع‌ترین علائم این سندروم است. علائم شانه منجمد به خصوص درد برای برخی افراد، در شب تشدید می‌شود و گاهی اوقات خواب را مختل می‌کند. درد ناشی از شانه یخ زده معمولاً مبهم است. اوایل بیماری زمانی که دست خود را حرکت دهید بدتر می‌شود و معمولاً در ناحیه خارجی شانه و گاهی اوقات بالای بازو احساس می
علت یخ زدگی شانه
هنوز علت قطعی اینکه چرا برخی افراد مبتلا به شانه یخ‌زده می‌شوند، مشخص نیست. برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به شانه یخ زده را افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر است:
- سن و جنسیت: افراد ۴۰ ساله و بالاتر، همچنین زنان، بیشتر احتمال دارد که به فروزن شولدر مبتلا شوند.
- دیابت: شانه یخ زده بیشتر در افراد مبتلا به دیابت رخ می‌دهد؛ دلیل این اتفاق هم معلوم نیست. علاوه بر این، بیماران دیابتی مبتلا به شانه یخ زده دارای درجه بیشتری از سفتی هستند و برای مدت طولانی‌تری در مرحله یخ‌زده می‌مانند.
- بی‌تحرکی یا کم‌تحرکی: شانه یخ زده ممکن است پس از بی‌حرکت شدن شانه به دلیل جراحی، شکستگی یا آسیب‌های دیگر ایجاد شود. بی‌حرکتی می‌تواند نتیجه عوامل بسیاری مانند آسیب عضلات روتاتور کاف، شکستن دست و سکته باشد.
- بیماری‌ها: پزشکان معتقدند افرادی که بیماری‌های خاص دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندروم شانه یخ زده هستند. بیماری‌هایی که ممکن است احتمال ابتلا را افزایش دهند، شامل پرکاری و کم‌کاری تیروئید، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری سل و بیماری پارکینسون است.
روش‌های تشخیص شانه یخ زده
پزشک ابتدا سؤالاتی در مورد سابقه‌ی پزشکی و علائم از شما می‌پرسد، سپس ارزیابی فیزیکی را انجام می‌دهد. در طول ارزیابی فیزیکی، ممکن است پزشک از شما بخواهد که به شکل خاصی دست خود را حرکت دهید تا دامنه حرکتی فعال شما را ارزیابی کند. سپس ممکن است پزشک از شما بخواهد در حالی که بازوی خود را حرکت می‌دهید، عضلات خود را شل کنید تا دامنه‌ی حرکتی غیرفعال مشخص شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای تعیین دامنه حرکتی غیرفعال و فعال، یک داروی بی‌حسی به شانه شما تزر
شانه یخ زده معمولاً تنها از روی علائم و با استفاده از ارزیابی فیزیکی قابل تشخیص است. اما ممکن است پزشک سایر روش‌های تشخیصی مانند رادیولوژی یا امآرآی را برای تشخیص دقیق تجویز کند. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
رادیولوژی: ساختارهای متراکم، مانند استخوان، به وضوح در رادیولوژی نشان داده می‌شوند. همچنین این روش ممکن است مشکلات دیگری مانند آرتریت در شانه را نیز نشان دهد.
امآرآی: امآرآی می‌تواند تصاویر بهتری از بافت‌های نرم ایجاد کند. پزشک برای تشخیص شانه یخ زده نیازی به امآرآی ندارند، اما ممکن است به شناسایی سایر مشکلات شانه، مانند پارگی عضلات روتاتور کاف کمک کند.
چطور می‌توان از بیماری شانه یخ زده پیشگیری کرد؟
یکی از شایع‌ترین علل یخ زدگی شانه، کم‌تحرکی است. اگر آسیبی دیده‌اید که حرکت شانه را دشوار می‌کند، با انجام تمرینات فیزیوتراپی از کم‌تحرکی جلوگیری کنید. همچنین اگر دیابت دارید، مدیریت صحیح آن می‌تواند خطر ابتلا به شانه یخ زده را کاهش دهد.
راه‌های درمان شانه یخ زده یا فروزن شولدر
هدف اکثر روش‌های درمان یخ زدگی شانه کنترل درد و التهاب و حفظ دامنه حرکتی تا حد ممکن است. روش‌های درمان به دو دسته‌ی کلی درمان‌های محافظه‌کارانه و جراحی تقسیم می‌شوند که در ادامه بررسی می‌کنیم:
دارودرمانی
مسکن‌های بدون نسخه، مانند آسپرین، ایبوپروفن و…. می‌توانند به تسکین درد شانه یخ زده و التهاب مرتبط با آن کمک کنند. در برخی موارد، پزشک داروهای تسکین‌دهنده و ضد‌التهابی قوی‌تر تجویز می‌کند. بهترین مسکن برای شانه یخ زده مشخص نیست، زیرا با توجه به شرایط هر بیمار داروی تجویزی متفاوت است.
فیزیوتراپی
پزشکان معتقدند فیزیوتراپی بهترین راه درمان شانه یخ زده است. یک فیزیوتراپیست تمریناتی را به شما آموزش می‌دهد که مربوط به حفظ یا افزایش دامنه حرکتی است و به بازیابی حداکثر تحرک در شانه منجر می‌شود
بادکش
بادکش شانه یخ زده از دیگر روش‌هایی است که باعث افزایش گردش خون در مفصل شانه می‌شود و درد، گرفتگی و سفتی را کاهش می‌دهد.
طب سوزنی
طب سوزنی یکی از روش‌های درمان سنتی شانه یخ زده است که از چین باستان به جا‌مانده است. در طب سوزنی سوزن‌های بسیار ظریفی در نقاط خاصی از بدن قرار می‌گیرد. به طور معمول، سوزن‌ها به مدت ۱۵ تا ۴۰ دقیقه در جای خود باقی می‌مانند.
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست
در این روش جریان الکتریکی کوچکی را به نقاط کلیدی یک مسیر عصبی می‌رسانند. جریانی که از طریق الکترودهای چسبانده شده به پوست شما منتقل می‌شود، دردناک یا مضر نیست. دقیقاً مشخص نیست که این روش چگونه اثر می‌گذارد، اما به نظر می‌رسد که آزادسازی مولکول‌های بازدارنده درد را تحریک می‌کند یا رشته‌هایی که حامل تکانه‌های درد هستند را مسدود می‌کند.
درمان‌های خانگی
قرار دادن کیسه یخ روی شانه به مدت ۱۵ دقیقه چند بار در روز یکی از روش‌های درمان خانگی شانه یخ زده است. همچنین انجام تمریناتی مربوط به افزایش دامنه‌ی حرکتی نیز می‌توانند کمک‌کننده باشد. با توجه به محدودیت‌های دامنه حرکتی و درد تا حد امکان از شانه و اندام درگیر خود استفاده کنید. می‌توانید با یک فیزیوتراپیست در مورد انواع تمریناتی که باید انجام دهید و تعداد دفعات انجام آن‌ها مشورت کنید.
تزریق استروئید
تزریق کورتیزون به مفصل شانه می‌تواند به کاهش درد و بهبود تحرک شانه کمک کند. اگر تزریق در مراحل اولیه بیماری انجام شود، تأثیر بیشتری دارد. این تزریق به طور مستقیم داخل مفصل شانه انجام می‌شود.
هیدرودیلاتاسیون
تزریق مایع استریل به داخل کپسول مفصلی باعث می‌شود کپسول گشاد و کشیده شود. در نتیجه این درمان، حرکت مفصل آسان‌تر می‌شود. هیدرودیلاتاسیون توسط یک رادیولوژیست انجام می‌شود.
درمان دستی شانه
در این روش درمانی، پزشک با اعمال قدرت مفصل شانه را در جهات مختلف حرکت می‌دهد تا بافت اسکار شل شده یا پاره شود. این کار باعث می‌شود سفتی و خشکی مفصل کاهش یابد و دامنه‌ی حرکتی افزایش یابد. برای انجام درمان دستی احتمالا شما بیهوش خواهید شد و هیچ دردی احساس نمی‌کنید.
جراحی
جراحی شانه یخ زده خیلی کم، در مواردی که سایر روش‌های درمانی مؤثر نبوده است، انجام می‌شود. ممکن است پزشک جراحی را برای برداشتن بافت اسکار و چسبندگی از داخل مفصل شانه توصیه کند. معمولاً این جراحی را به روش آرتروسکوپی انجام می‌دهند. در این روش ابزارهای جراحی از طریق برش‌هایی کوچک وارد مفصل می‌شوند.
جمع‌بندی
شانه یخ زده وضعیتی است که علت دقیق بروز آن مشخص نیست و ممکن است برای هریک از ما اتفاق بیفتد. درصورتی که به فروزن شولدر مبتلا شدید، به پزشک مراجعه کنید و با استفاده از روش‌های درمان سریع شانه یخ زده از سفتی و درد شانه خود رها شده و به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید. شروع هرچه سریع‌تر پروسه درمان در بهبودی تأثیر مثبت دارد.