شکی نیست که هیچ چیز از سلامتی مهم‌تر نیست. فشار و استرس شدید و طولانی مدت، از عواملی است که به‌طور جدی سلامتی افراد را تهدید می‌کند. ابتلا به برخی بیماری‌های عفونی و ویروسی از جمله سرماخوردگی و آنفولانزا نیز، گاهی عامل پیدایش خطرات جدی برای سلامتی است. یکی از ناخوشآیندترین عوارضی که در اثر عوامل ذکر شده ممکن است پیش بیاید، از کار افتادن جزئی یا دائم اعصاب صورت در یک طرف و به ندرت هر دو طرف صورت است که آن را فلج بلز یا فلج صورت می‌نامند. این مطلب اطلاعات مفیدی را درباره این عارضه و موارد مربوط به آن، در اختیار شما قرار می‌دهد. برای آشنایی با فلج بلز تا انتها با ما همراه باشید.
فلج بلز یا Bell,s palsy چیست؟
فلج بلز یا Bell,s palsy نوعی اختلال عصبی است که در اثر آسیب به عصب هفتم، یا همان عصب صورت که مسئول حرکات صورت است، ایجاد می‌شود. عصب هفتم مغزی یا عصب صورت، از کانال فالوپین، داخل جمجمه، از زیر گوش تا ماهیچه‌های هر سمت از صورت کشیده می‌شود. عصب ۷ در هر دو سمت صورت وجود دارد و در هر سمت از صورت، به ماهیچه‌های همان سمت، پیام رسانی می‌کند. التهاب ناگهانی عصب هفتم، ممکن است منجر به ضعف یا فلج ناگهانی در یک ناحیه از صورت شود که معمولا بعد از گذشت چند هفته یا چند ماه، بهبود می‌یابد؛ اما گاهی علائم خفیف ضعف یا تغییر حس صورت، باقی خواهد ماند. به زبانی دیگر فلج بلز، یک وضعیت است که منجر به ضعف یا فلج موقت عضلات صورت می‌شود. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که اعصاب مسئول کنترل عضلات صورت ملتهب، متورم یا تحت فشار قرار می‌گیرند
علائم فلج بلز
علائم فلج بلز، معمولا ناگهانی بروز می‌کند و در فاصله ۴۸ تا ۷۲ ساعت شدیدتر شده و بعد از آن ثابت می‌ماند. به‌طور کلی، علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
- فلج یا ضعف ناگهانی در یک یا هر دو طرف صورت، شامل عضلات لب، چشم و سایر قسمت‌های صورت و افتادگی صورت.
- سختی در کنترل حرکات معمول صورت مانند لبخند زدن، گریه کردن، بستن و باز کردن چشم‌ها.
- افت حس یا تغییر در حس صورت، شامل تحریک نسبت به درد، سوزش یا لرزش در مناطق مختلف صورت.
- سختی در بلع.
- تغییر تحریکات مربوط به حس چشم مانند اشک‌ریزش یا خشکی چشم.
- تغییر در احساس چشمی مانند افزایش حساسیت به نور یا دید دوباره در یک یا هر دو چشم.
- عدم قرینه‌گی صورت.
- حساسیت به صدا.
علت بروز فلج بلز چیست؟
عوامل مختلفی ممکن است در بروز فلج بلز نقش داشته باشند. تحقیقات زیادی در زمینه علل این بیماری انجام شده، اما دلیل مشخصی برای آن یافت نشده است. طبق تمامی اقداماتی که برای شناسائی بیماری فلج بلز صورت گرفته، مشخص شده است که اکثرا عوامل عفونی و ویروسی باعث التهاب و تورم در عصب هفتم مغز می‌شوند که مسئول حرکات صورت است. این عصب، نسبت به این عوامل واکنش تورمی نشان داده و باعث ایجاد فشار در لوله فالوپ می‌شود که عصب صورت از آن عبور می‌کند. این التهاب باعث کاهش گردش خون و اکسیژن‌رسانی به سلول‌های عصبی می‌شود و نتیجه آن، فلج عضلات صورت در قسمتی است که عصب، تحت فشار قرار گرفته است. موارد زیر، به عنوان مؤثرترین دلایل این بیماری شناخته می‌شوند:
- عوامل ژنتیکی و ارثی
- آسیب به عصب‌های صورت، مانند ضربه یا آسیبی که باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب‌ها شود.
- مشکلات عروقی مانند انسداد عروق یا خون‌رسانی ناکافی به عصب‌های صورت
- استرس و نگرانی
- عوامل محیطی مانند آلودگی یا عوامل محیطی محلی
- تعادل ناپایدار الکترولیت‌ها در بدن
- عوامل عفونی که خود شامل موارد زیر است:
- ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ که عامل ایجاد تب‌خال از جمله تب‌خال‌های تناسلی است.
- ویروس HIV که باعث آسیب به سیستم ایمنی بدن می‌شود.
- سارکویدوز که یک بیماری التهابی ناشی از واکنش غیرمعمول بدن به عوامل محیطی یا عفونی است.
- ویروس اپشتین بار که باعث ایجاد بیماری مونونوکلئوز یا بیماری بوسه می‌شود.
- بیماری لایم که نوعی بیماری عفونتی باکتریایی است که در اثر گزش کنه به‌وجود می‌آید.
- ویروس هرپس زوستر که عامل ایجاد زونا و آبله مرغان است.
در برحی از موارد در بعضی عمل های زیبایی مثل لیفت صورت، تزریق بوتاکس و لیفت ابرو، در اشتباه های جراحی ممکن است با خطای جراح آسیب به عصب های صورت وارد شود. برای آشنایی بیشتر با تزریق بوتاکس، روی لینک کلیک کنید.
روش تشخیص فلج بلز
اولین مرحله تشخیص فلج بلز، بررسی نشانه‌ها، علائم و تاریخچه بالینی بیمار توسط پزشک متخصص است. به‌طور خاص، آزمایشی برای تشخیص فلج بل وجود ندارد بلکه استفاده از علائم بالینی و انجام آزمایشاتی برای تأیید یا رد عوامل شناخته شده برای این بیماری، به پزشک در تشخیص فلج بلز کمک می‌کند. به‌طور کلی روش‌های زیر، از جمله روش‌های رایج پزشکی برای تشخیص این عارضه است:
- بررسی کلینیکی: شامل مطالعه نشانه‌ها و علائم فیزیکی مانند سقوط یا تأخیر در بستن یک چشم.
- بررسی آزمایشگاهی: انجام آزمایش خون برای اطمینان از عدم وجود عوارض دیگر یا عوامل عفونی.
- تصویربرداری: انجام MRI یا CT scan، برای بررسی عصب‌ها، بافت‌های نرم و رد سکته یا تومور.
- آزمایش عصب‌شناسی: برای بررسی توانایی عصبی با استفاده از آزمون‌های عصب‌شناسی.
روش‌های درمان فلج بل
درمان فلج بلز معمولا چند هفته تا چند ماه به‌طول می‌انجامد. روش‌های مختلفی برای کمک به درمان این عارضه وجود دارد که هرکدام در مراحل مختلف، تأثیر خاص خود را دارند. هرچند ممکن است برخی عوارض این بیماری تا مدت‌ها و شاید برای همیشه به‌صورت خفیف باقی بماند، اما انجام اقدامات درمانی به‌منظور از بین بردن علائم و آسیب‌های فلج بلز کاملا ضروری است. در گذشته برای برداشتن فشار از روی عصب، از روش جراحی استفاده می‌کردند که گاهی باعث آسیب رسیدن به عصب صورت و از دست دادن موقت حس شنوایی می‌شد؛ به همین دلیل امروزه این روش توصیه نمی‌شود. در ادامه به ذکر مهم‌ترین روش‌هایی که برای درمان این عارضه وجود دارد، می‌پردازیم.
دارو برای درمان فلج بلز
برای درمان فلج بلز در مراحل ابتدایی، عمدتا از داروهای ضدویروسی استفاده می‌شود. داروهای ضدویروسی معمولا با هدف کاهش تعداد و شدت علائم، و کمک به بهبود سریع‌تر بیماری تجویز می‌شوند. اسیکلوویر و والاسیکلوویر از داروهای معمول در این زمینه هستند. در برخی موارد از داروهای ضدالتهابی برای مدیریت التهاب و سایر علائم استفاده می‌شود. هم‌چنین استفاده از داروهای مسکن، برای تسکین درد جزئی و قطره‌های چشمی، برای برطرف شدن آسیب‌های چشمی، مؤثر است.
فیزیوتراپی فلج بلز
فیزیوتراپی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان فلج بلز است که باعث بهبود حرکت و عملکرد عضلات مبتلا به این بیماری می‌شود. هدف از تمرینات فیزیوتراپی، بهبود کیفیت زندگی، کنترل حرکت و افزایش استقلال فرد می‌باشد. فیزیوتراپیست ممکن است تمرینات و حرکات خاصی را برای تقویت عضلات تضعیف شده یا فلج شده برنامه‌ریزی کند. تمریناتی که بر روی تعادل و کنترل حرکت تأکید دارند، می‌توانند به بهبود توانایی حرکتی و تعادل بیمار کمک کنند. هم‌چنین با استفاده از انواع وسایل حرکتی مانند تنظیم کننده‌های ماهیچه، و استفاده از تحریک‌کننده‌های الکتریکی که برای تحریک عضلات مناسب هستند، می‌توان به بهبود عضلات آسیب‌دیده کمک نمود. ماساژ نیز یکی از عوامل مؤثر برای کاهش تنش عضلانی، بهبود جریان خون و افزایش انعطاف‌پذیری است. در صورتی‌که فلج بلز بر روی صورت و سیستم تنفسی اثر گذاشته باشد، تمرینات تنفسی نیز ممکن است در برنامه فیزیوتراپی قرار گیرد.
درمان خانگی فلج بلز
مهم‌ترین نکته در درمان فلج بلز، رعایت توصیه‌های پزشک و فیزیوتراپیست است. معمولا درمان‌های خانگی به‌عنوان تکمیل کننده سایر روش‌های درمانی در نظر گرفته می‌شوند. به این منظور انجام تمرینات توصیه شده توسط فیزیوتراپیست، باعث تقویت عضلات و بهبود حرکت می‌شود. استفاده مرتب از وسایل کمکی فیزیوتراپی و انجام حرکاتی برای تقویت تعادل و کنترل حرکت در منزل نیز، باعث بهبود سریع‌تر می‌شود. چسب چشم برای بهبود خشکی چشم و حوله گرم و مرطوب برای تسکین درد، هم‌چنین ماساژ صورت، از درمان‌های قابل انجام در منزل است.
آهسته غذا خوردن و کامل جویدن غذا و استفاده از نی برای نوشیدن مایعات، برای جلوگیری از فشار به عضلات آسیب‌دیده، توصیه می‌شود.
بوتاکس برای فلج بلز
بوتاکس (Botulinum Toxin) در برخی موارد ممکن است به‌عنوان یک روش درمانی برای مدیریت برخی از علائم فلج بلز استفاده شود. به‌ویژه در مواردی که عضلات، بیش از حد فعال هستند. این درمان به تسهیل حرکت، کاهش تشنگی عضلات و بهبود توانایی فرد در انجام وظایف روزمره کمک می‌کند. عملکرد بوتاکس در درمان فلج بلز به این‌صورت است که با مسدود کردن ارتباط بین عصب و عضله، اثرات فعالیت عضلات را کاهش می‌دهد. این عمل به تقویت تعادل عضلات و کاهش اسپاسم کمک می‌کند.
طب سوزنی در فلج بلز
طب سوزنی یا آکوپانکچر، یک روش درمانی سنتی چینی است که در آن سوزن‌های باریک و تیز، در نقاط خاصی از بدن نفوذ می‌کنند. این درمان می‌تواند برخی از علائم فلج بلز را تسکین دهد. اما این موضوع به‌عنوان یک روش مؤثر و قطعی برای درمان، تأیید نشده است. با این‌حال عملکرد مثبت طب سوزنی در فلج بلز شامل موارد زیر است:
- تسکین درد
- تحریک عصب‌ها و جریان خون
- کاهش اسپاسم عضلات
عوارض فلج بلز
فلج بلز در اکثر موارد، پس از طی مدت چند هفته تا چند ماه، مخصوصا با انجام انواع درمان‌ها، بهبود می‌یابد اما در موارد شدیدتر این بیماری، عوارض شدیدتر و ماندگارتر هستند. این عوارض شامل موارد زیر می‌شود:
- فلج کامل یک طرف صورت شامل فلج عضلات یک گوشه از دهان و لب‌ها.
- مشکلات جدی در گفتار و بلع
- اختلال در حرکت چشم‌ها
- خشکی قرنیه به علت ناتوانی در پلک زدن
- آسیب دائمی به عصب صورت
- کاهش حس و حرکت در یک طرف صورت
- کاهش در حساسیت و تعادل
چه بیماری هایی با فلج بلز اشتباه گرفته می‌شوند؟
- ضربه به سر
- بیماری لایم
- رشد توده در گوش، مغز یا غده پاراتیروئید
- سکته مغزی( در این مورد اقدام سریع پزشکی نیاز است)
- سندرم رامسی هانت
- سندرم گیلن باره
- میاستنی گراویس
- سارکوئیدوز
آیا رابطه‌ای بین استرس و فلج صورت یا بلز وجود دارد؟
با این‌که هنوز محققین رابطه مستقیمی بین استرس و فلج بلز پیدا نکرده‌اند و هم‌چنان تحقیقات روی علل پیدایش این عارضه ادامه دارد، اما برخی مطالعات نشان داده است افرادی که تحت استرس‌های طولانی مدت قرار دارند، ممکن است در معرض خطر بیش‌تری از بیماری‌های عصبی از جمله فلج بلز یا فلج صورت، قرار داشته باشند. مواردی نظیر ژنتیک و محیط زیستی نیز در ابتلا به فلج بل مؤثر است.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به فلج بلز می‌باشند؟
عوامل مختلفی وجود دارند که باعث فلج بلز در افراد می‌شوند. شاید به‌طور مشخص نتوان گفت که چه کسانی حتما به این بیماری مبتلا می‌شوند اما به‌طور کلی افرادی با مشخصات زیر بیشتر استعداد ابتلا به فلج بل را دارند:
- وجود سابقه ارثی و ژنتیکی
- افراد بین ۱۶ تا ۶۰ سال حتی در افراد ۵۵ تا ۷۵ سال.
- چاقی مفرط
- بیماران دیابتی
- زنان باردار مخصوصا در سه ماهه سوم یا اولین هفته پس از زایمان
- فشار خون بالا
- وجود عفونت در دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا
کلام آخر
با این‌که بیماری فلج بلز یا فلج صورت هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است اما در صورت بروز این عارضه، نیاز به بهترین دکتر فلج بلز است تا ضمن انجام معاینات بالینی و انجام آزمایشات و تصویربرداریها برای رد سایر بیماری‌ها از جمله سکته مغزی، نسبت به درمان و ترمیم فلج صورت در بهترین زمان اقدام نماید. شاید بهتر باشد با بروز کوچک‌ترین نشانه در صورت، فورا به پزشک مراجعه نمائید؛ زیرا فلج بلز، معمولا به‌صورت ناگهانی بروز می‌کند اما با گذشت ۴۸ تا ۷۲ ساعت، عوارض آن وخیم‌تر می‌شود. مراجعه به بهترین دکتر فلج بلز در ابتدایی‌ترین ساعات بروز، می‌تواند به کم شدن عوارض و پیش‌گیری از عارضه‌های جدی‌تر کمک کند. ترمیم فلج صورت، بسته به نوع و شدت عارضه با انجام انواع درمان‌های دارویی، فیزیوتراپی، درمان خانگی، انجام بوتاکس و طب سوزنی امکان‌پذیر است که با تشخیص بهترین نوع درمان توسط پزشک متخصص، قابل انجام می‌باشد. یکی از پزشکان پیش‌رو در زمینه درمان و ترمیم فلج صورت، دکتر یوسف شفایی خانقاه است که سابقه و تجربه بسیار در زمینه ترمیم عصب صورت و درمان عارضه فلج بلز دارد. در صورتی‌که به‌دنبال بهترین دکتر درمان فلج صورت در تهران هستید می‌توانید با برقراری ارتباط با شماره تماس‌های۰۲۱۷۷۱۶۱۶۵۱ دریافت وقت مشاوره، نسبت به درمان و ترمیم عارضه فلج بلز اقدام نمائید.