دیسک کمر | علائم و روش های درمان بدون جراحی

امکان تشکیل فتق دیسک در هر نقطه از ستون فقرات وجود دارد. اما در اکثر مواقع فتق دیسک در قسمت پایین کمر (ستون فقرات کمر) ایجاد می‌شود. به هر حال گاهی اوقات می توان فتق دیسک را در ناحیه گردن (مهره‌های گردن) و در موارد نادر در بخش بالای کمر (ستون فقرات در ناحیه قفسه سینه) نیز مشاهده کرد.

هنگامی که دیسک دارای فتق باعث وارد شدن فشار به ریشه اعصاب می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد درد، بی حسی، و ضعف در نواحی خاص بدن شود که ریشه عصب از آن‌ها عبور می‌کند. برای مثال فتق دیسک در قسمت پایین کمر می‌تواند باعث ایجاد درد و بی حسی در ناحیه باسن شده و تا پایین پا را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد. در اصطلاح به این مشکل سیاتیک می‌گویند. سیاتیک رایج‌ترین علامت تشکیل فتق دیسک در ناحیه پایین کمر است. در صورتی که دیسک دارای فتق به یک عصب فشار وارد نکند، ممکن است فرد فقط به سر درد مبتلا شود یا هیچ علائمی را در این رابطه احساس ننماید.

مراحل مختلف دیسک کمر

بیماری دیسک کمر با پیشرفت خود مراحل مختلفی ایجاد می‌کند.

بیماری دژنراتیو دیسک

با افزایش سن، دیسک‌های ستون فقرات علائم فرسودگی را بروز خواهند داد. اگرچه در همه‌ی افراد اینگونه نیست، اما ممکن است در روند عادی پیری دچار بیماری دژنراتیو (فرسایشی و تخریبی) دیسک شوید. اگرچه لزوماً یک بیماری نیست، اما وضعیتی است که در صورتی ایجاد می‌شود که آسیب به دیسک‌ها باعث بروز درد در شما شود. این مشکل به این دلیل رخ می‌دهد که دیسک‌های شما خون کمی دریافت می‌کنند و در صورتی که آسیب ببینند نمی‌توانند خودشان را ترمیم کنند.

در صورتی که بیماری دژنراتیو دیسک دارید، ممکن است همه یا مواردی از علائم زیر را داشته باشید:

• بی‌حسی و گزگز اندام‌ها
• دردی که با نشستن، خم شدن، برداشتن اجسام یا چرخیدن بدتر می‌شود.
• تسکین درد در زمان راه رفتن یا دویدن، تغییر وضعیت دادن یا دراز کشیدن
• ضعف عضلات پا
• دردهای دوره‌ای شدید، که روزها یا ماه‌ها طول می‌کشد و قبل از اینکه بهبود یابد باز می‌گردد.
• دردی که شدت آن می‌تواند از درد کم تا ناتوان کننده متفاوت باشد.

فتق دیسک یا سر خوردگی دیسک

یکی از رایج‌ترین مشکلات دیسک با عنوان فتق دیسک شناخته می‌شود که گاهی به آن سر خوردگی دیسک یا پارگی دیسک نیز گفته می‌شود. زمانی که مشکل فتق دیسک (بیرون زدگی دیسک) داشته باشید، مواد نرم موجود در وسط دیسک از طریق یک پارگی موجود در لایه‌ی سخت‌تر خارجی بیرون می‌زند. گاهی اوقات این امر باعث آزردگی اعصاب مجاور شده و باعث بروز درد و علائم دیگر خواهد شد.

علائم فتق دیسک در افراد مختلف متفاوت است. ممکن است در صورت ابتلا به فتق دیسک چند مورد از موارد زیر را تجربه کرده و یا هیچ کدام از این علائم را نداشته باشید:

• بازو درد
• پا درد
• بی‌حسی
• گزگز
• ضعف

اگرچه فتق دیسک ستون فقرات اغلب در اثر افزایش سن ایجاد می‌شود، اما ممکن است به خاطر بلند کردن نادرست اجسام سنگین نیز باشد. اگر به جای پاها برای بلند کردن از کمرتان استفاده کنید، یا حین بلند کردن اجسام سنگین جابجا شده یا بچرخید، ممکن است باعث بروز فتق دیسک شوید.

گاهی فتق دیسک می‌تواند در اثر حوادث، مانند افتادن یا ضربه به کمر ایجاد شود. در صورتی که چاق باشید، شغلی داشته باشید که از لحاظ فیزیکی دشوار باشد یا سابقه‌ی خانوادگی فتق دیسک داشته باشید، خطر ابتلا به فتق دیسک در شما بیشتر خواهد بود.

برجستگی دیسک کمر (بالجینگ)

اگرچه برخی افراد برجستگی دیسک را با فتق دیسک اشتباه می‌گیرند، اما این دو مشکل مشکلات مختلف دیسک کمر هستند. در فتق دیسک، غشاء سخت دور دیسک پاره شده و مواد نرم داخل آن بیرون می‌زند.

در صورت ابتلا به برجستگی دیسک (بالجینگ)، اطراف دیسک برجسته شده اما غشاء سخت آن هنوز پاره نشده است. این برجستگی‌ها اغلب در پشت یا کناره‌های دیسک بروز می‌کنند و به اعصاب فشار وارد کرده و باعث درد می‌شوند.

علائم برجستگی دیسک ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سوزش
• مشکل در راه رفتن
• سنگینی
• بی‌حسی
• درد
• گزگز
• ضعف

بسته به محل برجستگی دیسک ممکن است این علائم در قسمت‌های مختلفی از بدنتان بروز کنند. مثلاً اگر برجستگی دیسک در ناحیه‌ی لومبار باشد، ممکن است این علائم را در پایین کمر، ران‌ها، باسن و پاها احساس کنید. اگر مشکل در ناحیه‌ی گردن باشد، ممکن است این علائم را در گردن، بازوها یا دست‌هایتان احساس کنید. در برخی موارد حتی ممکن است این علائم در سرتان رخ دهند.

در صورت برجستگی دیسک ستون فقرات قفسه سینه، که خیلی نادرتر است، دچار درد بالای کمر خواهید شد که تا سینه و شکم شما کشیده می‌شود. این نوع درد معمولاً با مشکلات قلبی-عروقی اشتباه گرفته می‌شود. اگر به خاطر مشکلات دیسک کمر دچار درد قفسه‌ی سینه شدید، آن را نادیده نگیرید.

دلایل بروز دیسک کمر

فرسایش تدریجی دیسک یکی از دلایل اصلی ایجاد فتق دیسک کمر است. با بالا رفتن سن، دیسک‌های موجود در ناحیه کمر بخشی از مایع خود که قابلیت انعطاف پذیری به آنها می‌دهد را از دست می‌دهند. به این ترتیب، به علت دیسک کمر لایه خارجی دیسک‌ها ممکن است دچار پارگی‌ها یا ترک‌های ریز شود. در نتیجه این شرایط، ژل ضخیم داخل دیسک ممکن است با فشار از طریق این ترک‌ها و بریدگی‌ها خارج شده و باعث متورم شدن دیسک یا پاره شدن دیسک کمر آن شود. این شرایط همچنین ممکن است در موارد آسیب دیدگی کمر نیز مشاهده شوند. معمولاً موارد آسیب دیدگی کمر در نتیجه شرایط زیر ایجاد می‌شوند:

• یک کشیدگی یا فشار سنگین و ناگهانی وارد شده به ناحیه پایین کمر. گاهی اوقات یک حرکت چرخشی ناگهانی یا حتی عطسه کردن شدید نیز می‌تواند باعث ایجاد این مشکل شود.

• انجام فعالیت‌هایی که هر روز به صورت تکراری و مداوم انجام می‌شوند نیز می‌تواند باعث وارد شدن فشار به ناحیه پایین کمر شود. برای مثال در این رابطه می‌توان از حرکت‌های مربوط به بلند کردن اجسام، قرار گرفتن طولانی در معرض لرزش، و آسیب دیدگی‌های ورزشی نام برد.

چه وقت باید به پزشک برای تشخیص و درمان دیسک کمر مراجعه کنم؟

در صورتی که دردتان تشدید شود یا دچار مشکلات کنترل ادرار و مدفوع شوید باید با پزشکتان تماس بگیرید.

تشخیص

پزشک از شما سابقه بیماری را سوال کرده و از معاینات فیزیکی برای تشخیص مشکل استفاده می‌کند. در صورتی که پزشک تشخیص دهد شما دچار مشکل فتق دیسک کمر شده‌اید، احتمالاً نیازی به انجام سایر آزمایش‌ها برای تشخیص بیماری نیست. در صورتی که پزشک به اطلاعات بیشتری در این رابطه نیاز داشته باشد یا روش‌های درمانی غیرجراحی پس از ۴ هفته اثربخشی لازم را بر روی بیمار نداشته باشد، ممکن است از بیمار خواسته شود آزمایشات زیر را انجام دهد:

• تصویربرداری اشعه‌ی ایکس. آزمایشی که در آن از انرژی نامرئی الکترومغناطیسی برای تهیه‌ی تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها استفاده می‌شود.
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI). روشی است که در آن از آهنرباهای بزرگ، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تهیه‌ی تصاویری دقیق و جزئی از اندام و ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌شود.
• میلوگرام. روشی است که در آن ماده حاجب (رنگ) به کانال ستون فقرات تزریق می‌شود تا ساختار آن در تصویربرداری اشعه‌ی ایکس مشخص باشد.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT یا CAT اسکن). آزمایش تصویربرداری که در آن از اشعه‌ی ایکس و فناوری‌های کامپیوتری برای تهیه‌ی تصاویر افقی یا محوری (که اغلب اسلاید نامیده می‌شوند) از بدن استفاده می‌شود. CT اسکن تصاویر دقیق و جزئی از قسمت‌های مختلف بدن، از جمله استخوان‌ها، عضلات، چربی و اندام‌ها فراهم می‌کند. سی‌تی اسکن دقیق‌تر و جزئی‌تر از اشعه‌ی ایکس ساده است.
• الکترومیوگرافی یا نوار عصب و عضله (EMG). آزمایشی برای سنجش واکنش عضلات یا فعالیت الکتریکی آن‌ها در پاسخ به تحریک اعصاب عضله.

راه‌ها و روش‌های درمان

امکان بهبود فتق دیسک بدون جراحی وجود دارد.

روش‌های اصلی درمان بدون جراحی دیسک کمر به شرح زیر هستند:

دارو

• داروهای مسکن: اگر درد بیمار مبتلا به دیسک کمر خفیف تا ملایم باشد، پزشک ممکن است برای وی مصرف داروی مسکن همچون ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB، و سایر داروهای مشابه) یا ناپروکسین (Aleve و سایر داروهای مانند آن) را تجویز نماید.
• داروهای مخدر: اگر درد بیمار با استفاده از مسکن‌های عادی بهبود پیدا نکرد، پزشک ممکن است از داروهای مخدر قوی‌تر مثل کدئین یا ترکیب استامینوفن با اکسی‌‌کدون (داروهایی مثل پرکوست، اکسی کانتین، و سایر داروهای مانند آن) برای یک دوره کوتاه استفاده کند. گیجی، حالت تهوع، یبوست و بی‌حالی همگی از عوارض جانبی مصرف این داروها هستند.
• داروهای ضد درد عصب: داروهایی مثل گاباپنتین (نيورونتين، گرالیز، هریزانت)، پره گابلین (لیریکا)، دولوکستین (سیمبالتا)، ترامادول (آلترام) و آمی تريپتيلين اغلب می‌توانند به تسکین درد ناشی از عصب آسیب دیده کمک موثر نمایند. به خاطر اینکه این داروها عوارض جانبی کمتری در مقایسه با داروهای مخدر دارند، از آنها به‌طور گسترده در مراحل اولیه درمان دیسک کمر استفاده می‌شود.
• داروهای ریلکس کننده عضلات: در صورتی که فرد دچار اسپاسم عضلات شده باشد، ممکن است برای وی داروهای ریلکس کننده عضلات تجویز شود. بی‌خیالی و گیجی از عوارض جانبی مصرف این داروها هستند.

ورزش و حرکات اصلاحی

ورزش یک جزء عادی در برنامه‌های درمانی فتق دیسک کمر است. استفاده از یک رویکرد فعال در طول دوره ریکاوری با انجام فعالیت‌های فیزیکی می‌تواند باعث کاهش درد و کمک به بازیابی سلامتی فرد در بلند مدت شود. فرد مبتلا به دیسک کمر ممکن است به یک یا دو روز استراحت برای کاهش درد نیاز داشته باشد. به هر حال، شما باید از وسوسه دراز کشیدن در رختخواب در روزهای بعد دوری کنید، زیرا عضلات شما نیاز به قرار گرفتن در شرایطی دارند که به فرآیند ریکاوری آن‌ها کمک کند. در صورتی که در این زمان به انجام فعالیت‌ها و حرکات ورزش کمر درد و دیسک کمر بی‌توجهی شود، بدن شما ممکن است به روش درمانی به نحو مناسب واکنش نشان ندهد.

ورزش کردن یک روش موثر برای تقویت و تثبیت عضلات پایین کمر و پیشگیری از آسیب دیدگی و درد احتمالی بعدی است. قوی شدن عضلات می‌تواند به تحمل وزن بدن و استخوان‌های شما کمک کرده و فشار غیر ضروری را از ستون فقرات شما دور نماید.

به هر حال حتی اگر شما عضلات قوی برای حمایت از کمر خود دارید، لازم است وزن خود را در سطح مناسب حفظ کنید تا به این ترتیب حمایت لازم را از ستون فقرات خود به عمل آورید. در حقیقت حرکت کردن با وزن اضافی می‌تواند باعث وارد شدن فشار به کمر به صورت مداوم شده و مثل این است که شما همواره یک وزنه سنگین را با خود حمل می کنید. در این حالت کم کردن وزن می‌تواند باعث کاهش درد و بهبود وضعیت سلامتی کمر شود. به هر حال در صورتی که شما نیاز به کاهش وزن دارید، با پزشک خود درباره روش‌های مناسب کاهش وزن صحبت نمایید.

فیزیوتراپی

امروزه تکنیک‌های مختلفی برای فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در روش‌های درمانی انفعالی بدن بیمار ریلکس شده و از ماساژ عمیق بافت، گرما و سرما درمانی، تحریک الکتریکی (همچون تحریک الکتریکی عضلات از روی پوست)، و آب درمانی برای بهبود بیمار استفاده می‌شود. برنامه فیزیوتراپی کمر درد و دیسک کمر معمولاً با درمان های انفعالی (غیر فعال) شروع می‌شود، اما هنگامی که بدن به مقدار کافی بهبود پیدا کرده و سلامت خود را به دست آورد، روش‌های درمان فعال که باعث تقویت بدن و پیشگیری از ایجاد درد دیسک کمر می‌شوند، برای بیمار شروع خواهند شد. در این حالت متخصص فیزیوتراپی شخصاً با شما کار می‌کند تا یک برنامه درمانی که دارای بهترین شرایط با توجه به وضعیت بیماری است، برای استفاده شما تهیه و تجویز نماید.

هنگام استفاده از روش‌های فیزیوتراپی مهم است که شما با نحوه انجام تمرین‌های حرکتی و شرایط مراقبت صحیح از وضعیت کمر پس از تکمیل درمان آشنا شوید. در صورتی که شما نکات ذکر شده توسط متخصص فیزیوتراپی را انجام نداده یا جدی نگیرید، دستیابی به نتایج درمانی بلند مدت امکان‌پذیر نخواهد بود. به این ترتیب با مراقبت مناسب از وضعیت کمر، شما می‌توانید از درد گرفتن مجدد دیسک جلوگیری نمایید.

درمان دستی

درمان دستی یک روش درمانی است که در آن از وارد کردن فشار به یک مفصل در ستون فقرات استفاده می‌شود. این روش برای بهبود درد و وضعیت عملیاتی مفصل استفاده می‌شود. درمان دستی را می‌توان با استفاده از دست‌ها یا یک ابزار خاص به نام ترکشن انجام داد. در این حالت یک نیروی مناسب و کنترل شده به مفصل به صورت ملایم یا قوی وارد می‌شود و سرعت وارد کردن فشار می‌تواند آهسته تا سریع باشد. گاهی اوقات این روش درمانی ممکن است بر روی سایر مفاصل بدن نیز انجام شود تا به این ترتیب مشکل ستون فقرات بر طرف شود.

درمان دستی ستون فقرات یک روش درمان بی‌خطر و ایمن است که توسط یک فرد متخصص بر روی بیمار مبتلا به دیسک کمر انجام می‌شود. پس از این درمان، بعضی افراد ممکن است احساس خستگی یا درد در بدن خود داشته باشند. به هر حال مشاهده عوارض جدی در نتیجه این روش درمانی به ندرت اتفاق می‌افتد.

ماساژ

برای بعضی از انواع التهاب دیسک کمر و کاهش علائم دیسک کمر می‌توان از تکنیک‌های ماساژ به صورت بی‌خطر استفاده کرد. هنگامی که بدن بیمار به صورت منظم ماساژ داده شود، می‌توان کاهش درد کمر را به خاطر رفع التهاب دیسک در بیمار مشاهده کرد. تکنیک‌های ماساژ در این حالت شامل ضربه زدن، مالش، و حرکت دادن دست بر روی عضلات کمر است. این حرکت‌ها می‌تواند باعث افزایش جریان خون شود و به این ترتیب اکسیژن و مواد غذایی بیشتری در اختیار عضلات قرار می‌گیرد. علاوه بر این افزایش جریان خون می‌تواند باعث پاک شدن مواد زائدی شود که در طول زمان در سلول‌ها انباشته شده است.

روش های جراحی بسته برای درمان دیسک کمر

روش‌های جراحی بسته برای درمان دیسک کمر به شرح زیر هستند:

تزریق در ناحیه اپیدورال (ترنسفورمینال)

تزریق استروئید حاوی کورتیکواستروئید به ناحیه اپیدورال می‌تواند تاثیر ضد التهاب در این ناحیه داشته و درد بیمار در نتیجه وارد شدن فشار به عصب را به سرعت برطرف کند. در این حالت تزریق استروئید در فضای عصب اپیدورال انجام می‌شود. هنگامی که تزریق اپیدورال کمر انجام شد، بیمار می‌تواند کاهش درد را در خود را مشاهده کند، اما تاثیرگذاری این تزریق می‌تواند گاهی اوقات به چند روز زمان نیاز داشته باشد. این شیوه جراحی بسته دیسک کمر با هدایت سونوگرافی هم قابل انجام است. به هر حال توجه داشته باشید که از این روش درمانی معمولاً بیش از ۳ بار در طول یک سال نباید استفاده کرد.

جراحی بسته دیسک کمر با لیزر

روش درمانی جراحی بیرون زدگی دیسک کمر با لیزر (PLDD) به صورت سرپایی و با استفاده از بی حسی موضعی بر روی بیمار انجام می‌شود. در طول درمان جراحی بسته دیسک کمر، یک سوزن نازک به دیسک دچار فتق با کمک گرفتن از عکس رادیولوژی وارد می‌شود. سپس یک فیبر نوری از طریق سوزن به دیسک وارد شده و انرژی لیزر از طریق این فیبر به محل تابانده می‌شود. به این ترتیب می‌توان بخش کوچکی از هسته دیسک را تبخیر کرد. انجام این کار می‌تواند تا حدودی باعث ایجاد فضای خالی در محل دیسک شود که فشار سطح متورم دیسک بر روی ریشه عصب را کاهش داده و باعث تسکین درد بیمار می‌شود. تاثیر این روش درمانی معمولاً بلافاصله در بیمار قابل مشاهده است.

تزریق اوزون

در این حالت بیمار مبتلا به دیسک کمر به یک اتاق مخصوص برده شده و بر روی شکم در حالتی دراز می‌کشد که یک بالش زیر شکم وی قرار داشته باشد. در ادامه ناحیه تحت درمان آماده شده و با یک شیوه استریل پوشانده می‌شود. تزریق اوزون معمولاً تحت بی‌حسی موضعی با استفاده از داروهای ضد تشویش در داخل رگ انجام می‌شود.

انجام این تزریق معمولاً با کمک دستگاه سی آرم انجام می‌شود. در این حالت سوزن به دیسک دارای مشکل با استفاده از دید تونلی و با توجه به تصویر فلوئوروسکوپی وارد می‌شود. در این حالت می‌توان از مقدار کمی رنگ‌های مات رادیویی (امنی پاک) به محل تزریق کرد تا بتوان از محل تحت درمان دیسکوگرام تهیه کرد. در نهایت ۳ تا ۱۰ سی سی مخلوط گاز اک

• درمان دستی چیست

سیژن و اوزون به محل دیسک تزریق می‌شود تا به این ترتیب مشکل بیمار از بین برود.

عوارض بیماری دیسک کمر چیست؟

بیماری دیسک کمر می‌تواند باعث کمر درد و پا دردی شود که در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد می‌کند. این مشکل می‌تواند منجر به ضعف پا یا بی‌حسی آن و مشکل در کنترل ادرار و مدفوع شود.

آیا می‌توان از بیماری دیسک کمر جلوگیری کرد؟

بیماری دژنراتیو دیسک مشکل مزمنی است و اغلب روند کندی دارد. احتمالاً از اولین کمر دردتان تا خشک شدن دیسک زمان زیادی داشته باشید. برای کاهش خطر پیشروی آن می‌توان کارهای زیادی انجام داد:

• ترک سیگار یا حتی بهتر از آن اینکه اصلاً سیگاری نشوید. سیگار کشیدن باعث افزایش احتمال خشک شدن می‌شود.
• فعال بودن. مرتب ورزش کنید تا قدرت و انعطاف عضلاتی که در اطراف ستون فقرات هستند و از آن محافظت می‌کنند را افزایش دهید.
• با مکانیسم‌های مناسب بدن اجسام را بلند کنید تا به ستون فقرات فشار وارد نشده و دیسک دچار فتق نشود.
• وزن سالم و مناسبی داشته باشید. بالا بودن BMI باعث فشار اضافی بر ستون فقرات می‌شود.
• مصرف الکل را کاهش دهید.
• از ویتامین‌ها و مکمل‌ها، مانند: کلسیم، آهن و روی (زینک) استفاده کنید تا ساختار استخوان‌هایتان سالم بماند (ابتدا با پزشک مشورت کنید).