اگرچه در هر دو روش سوزن خشک و طب سوزنی از سوزن استفاده می‌شود، اما این دو تفاوت‌های مهمی با هم دارند. درمان سوزن خشک که به سوزن زدن خشک نقاط میوفاسیال نیز معروف است، درمانی کاملاً طبیعی و مؤثر برای دردهای حاد و مزمن به شمار می‌آید. سوزن خشک غالباً بخشی از یک طرح درمان بزرگ‌تر است. بسیاری از بیمارانی که درباره سوزن خشک سؤال دارند، این روش درمانی را به اشتباه شبیه به طب سوزنی می‌دانند. تفاوت‌های بین سوزن خشک و طب سوزنی واقعاً بسیار بیشتر از شباهت‌هایشان است.
سوزن خشک چیست؟
درمان سوزن خشک برای تسکین درد عضلانی انجام می‌شود. متخصص سوزن‌های کوتاه و تیزی را در نقاط ماشه‌ای (تریگر پوینت یا نقاط حساس به درد) بدن فرو می‌کند. چون این سوزن‌ها هیچ مایعی را داخل بدن تزریق نمی‌کنند، به این روش درمانی سوزن «خشک» گفته می‌شود.
سوزن خشک که به تحریک درون‌عضلانی نیز معروف است، سفتی و گره‌های عضلانی را نیز برطرف می‌کند. متخصصین معتقدند که با فروکردن سوزن در عضله‌های سفت و دارای گره می‌توان اسپاسم یا گرفتگی عضلانی را برطرف کرد.
متخصص تعیین می‌کند که سوزن چه مدتی در بدن باقی بماند.
پروسه درمان با سوزن خشک
در این بخش با انواع تکنیک‌های درمان با سوزن خشک آشنا می‌شوید.
تکنیک فرو کردن و درآوردن
این تکنیک که به تکنیک پیستونی یا نوک زدن گنجشک نیز معروف است، به این شکل انجام می‌شود که متخصص سوزن خشک را در نقطه ماشه‌ای فرو می‌کند و بلافاصله بیرون می‌کشد. سوزن‌ها برخلاف رایج‌ترین تکنیک سوزن خشک، بلافاصله از بدن بیرون کشیده می‌شوند و مدت طولانی در پوست باقی نمی‌مانند.
تکنیک نقاط غیرماشه‌ای
متخصص سوزن‌ها را به‌جای گره یا نقطه ماشه‌ای، در ناحیه‌های اطراف نقطه درد فرو می‌کند. بر اساس این تصور که درد پیامد مشکلات عضلانی یا عصبی بزرگ‌تر است، تکنیک نقاط غیرماشه‌ای با هدف درمان سیستم عصبی مرکزی انجام می‌شود.
مزایای سوزن خشک
غالباً به سختی می‌توان گفت که آیا درمانگر سوزن خشک تجربه کافی را برای درست انجام دادن این درمان دارد یا خیر. سوزن خشک علیرغم محبوبیت فزاینده‌اش هنوز رویه‌ای نسبتاً جدید است.
پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه سوزن خشک نیز محدود است، اما یک پژوهش منتشر شده در سال ۲۰۱۳ ثابت می‌کند که سوزن خشک درمان مؤثری برای کاهش درد است. در واقع سوزن خشک برای بیماران دچار درد عضلانی و آسیب‌های ورزشی مفید است. افزون بر این سوزن خشک برای کمک به درمان عارضه‌های خاصی مانند موارد زیر نیز کاربرد دارد:
- فیبرومیالژی: خستگی مزمن، اختلالات خواب، پریشانی ذهنی و درد منتشر در سراسر بدن از علائم شاخص فیبرومیالژی است.
- درد مفصل ران: ورم، حساسیت به لمس و خشکی ناحیه لگن
- درد عصب سیاتیک: درد از پایین کمر رو به پایین به سمت مفصل‌های ران و باسن‌ها می‌رود و تا پایین هر پا منتشر می‌شود. درد سیاتیک معمولاً فقط یک سمت بدن را درگیر می‌کند.
- اختلال استرس مکرر: تجمع تدریجی آسیب‌های وارد بر عصب‌ها، تاندون‌ها و عضلات در اثر فعالیت‌های تکراری، حرکات نامناسب و خستگی عضلانی.
اگرچه هدف اصلی از سوزن خشک درمان عارضه‌های عصبی-عضلانی است، سوزن خشک به بهبود انعطاف‌پذیری، تسریع روند بهبود و افزایش دامنه حرکتی نیز کمک می‌کند. اگرچه در حال حاضر قوانینی برای سوزن خشک تعریف نشده است، با توجه به این که پژوهش‌های بیشتری در دسترس است، انتظار می‌رود روش‌های ایمن سوزن خشک استانداردسازی شوند.
عوارض جانبی سوزن خشک
عوارض جانبی سوزن خشک خفیف و نادر است. شایع‌ترین عوارض جانبی به محل‌های ورود سوزن مربوط می‌شود و موارد زیر را دربرمی‌گیرد:
- ورم
- خونریزی
- درد
- کبودی
طب سوزنی چیست؟
طب سوزنی یکی از روش‌های طب سنتی چینی است که قدمتی چند هزار ساله دارد. طب سوزنی یک روش درمانی ثبت شده و رسمی است.
اصل بنیادی طب سوزنی این است که بیماری و ناراحتی پیامد مسدود شدن جریان انرژی یا چی (Qi) در بدن است. متخصصان طب سوزنی سوزن‌های ظریف را در نقاط خاص طب سوزنی یا مریدین‌ها فرو می‌کنند تا با این کار انسدادها را از بین ببرند و جریان انرژی را آزاد کنند. پژوهش‌های مدرن نشان داده‌اند که طب سوزنی مؤثر است، چون باعث آزاد شدن اندورفین‌ها می‌شود و به این طریق اختلال‌های درد را درمان می‌کند.
متخصص طب سوزنی، سوزن‌های کوتاه را در نقاط خاصی از بدن فرو می‌کند. سوزن‌ها مدتی در بدن باقی می‌ماند. متخصص سوزن‌ها را حین درمان می‌چرخاند یا بیرون می‌کشد.
نحوه انجام طب سوزنی
مراحل انجام طب سوزنی را در این بخش برای‌تان توضیح می‌دهیم.
فرو کردن سوزن
متخصص طب سوزنی معمولاً ۵ تا ۲۰ سوزن را در نقاط حساس بدن فرو می‌کند. سوزن‌ها بسیار نازک است و باعث ناراحتی نمی‌شوند یا ناراحتی ناشی از آن بسیار کم است. البته وقتی سوزن به عمق درست می‌رسد، درد مبهم خفیفی را احساس خواهید کرد.
دستکاری سوزن
متخصص طب سوزنی پس از فروکردن سوزن‌ها، آن‌ها را با ملایمت حرکت می‌دهد یا می‌چرخاند تا به اهداف درمانی خاص برسد. پالس‌های الکتریکی خفیف یا حرارت در بعضی موارد برای دستکاری بیشتر به سوزن‌ها اعمال می‌شود.
خارج کردن سوزن
متخصص طب سوزنی در اکثر موارد می‌گذارد که سوزن‌ها ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در بدن باقی بماند. بیمار در این مدت آرام و بی‌حرکت می‌خوابد. خارج کردن سوزن از بدن معمولاً بدون ناراحتی است.
مزایای طب سوزنی
طب سوزنی به‌طور گسترده به عنوان یک روش درمان پزشکی پذیرفته شده است و پژوهش‌های فراوان سودمند بودن طب سوزنی را برای تسکین استرس، درد و ناراحتی تأیید می‌کند. بر اساس این باور بنیادی که بیماری نتیجه انسداد یا اختلال در جریان چی است، طب سوزنی سعی می‌کند این انسدادها را از بین ببرد و جریان انرژی را به وضعیت متعادل برگرداند.
طب سوزنی برای بیماران دچار علائم گوناگون مانند حالت تهوع و استفراغ، دل درد‌ها و گرفتگی‌های قاعدگی، درد زایمان و آلرژی مفید است. طب سوزنی عموماً برای کمک به درمان عارضه‌های خاصی مانند موارد زیر به کار برده می‌شود:
- کمردرد: کمر درد غالباً نتیجه آسیب‌هایی مانند استرین و اسپرین عضله است که در اثر بلند کردن بارهای سنگین، حرکات ناگهانی و نحوه‌ی انجام فعالیت‌های بدن بروز می‌یابد.
- خشکی و درد گردن: خشکی و درد گردن غالباً نتیجه استرین، حالت اندامی نامناسب یا آرتروز است.
- سردردهای عصبی یا میگرن: میگرن نوع از سردرد است که به صورت مداوم اتفاق می‌افتد. نبض یا ضربان زدن کنار سر ویژگی اصلی آن است.
- آرتروز: آرتروز یا آرتریت فرسایشی شایع‌ترین نوع آرتریت است که درد و ورم مفاصل در اثر ساییدگی غضروف علامت اصلی آن است.
طب سوزنی به جز تسکین درد جسمی مزایای دیگری نیز دارد. برخی از طب سوزنی برای درمان افسردگی و وابستگی به مواد بهره می‌گیرند.
عوارض جانبی طب سوزنی
اگر طب سوزنی توسط متخصص مجرب و دارای مجوز انجام شود، عوارض جانبی و خطرهای احتمالی ناشی از آن نادر خواهد بود. اکثر عوارض در محل ورود سوزن‌ها به بدن بروز می‌یابند:
- کبودی
- خونریزی
- احساس درد در محل ورود سوزن
تفاوت طب سوزنی و سوزن خشک در فیزیوتراپی چیست؟
| روش | کاربردها | روش | بنیان | مزایا |
| سوزن خشک |
سوزن خشک موارد حاد و مزمن درد را بدون استفاده از دارو، جراحی و … درمان می‌کند. |
متخصص سوزن‌ها را در نقاط ماشه‌ای یا نوارهای حساس به لمس عضلانی واقع در عضلات بزرگ‌تر فرومی‌کند. |
طب غربی مدرن |
بهبود کنترل درد، کاهش تنش عضلانی و عادی‌سازی اختلال‌های صفحه‌های حرکتی انتهایی |
| طب سوزنی |
طب سوزنی برای درمان بیماری‌های داخلی مانند مشکلات گوارشی، بی‌خوابی، استرس و درد مزمن کاربرد دارد. |
متخصص سوزن‌ها را در نقاطی در امتداد خطوط مریدین فرو می‌کند. |
طب باستانی چینی |
قابلیت‌های التیام‌بخشی طبیعی بدن را تحریک می‌کند و سلامت جسمی و ذهنی را بهبود می‌بخشد. |
سوزن خشک و طب سوزنی هر دو از طریق فرو کردن سوزن‌هایی ظریف در بخش‌های خاصی از بدن انجام می‌شوند، اما شباهت این دو روش به همین ویژگی ختم می‌شود. تفاوت سوزن خشک و طب سوزنی در این است که متخصص سوزن‌ها را در جلسه طب سوزنی در نقاطی در امتداد خطوط مریدین فرو می‌کند. این خطوط معرف اندام‌های بدن است و بر اساس اصول طب باستانی چینی تعیین می‌شود. طب سوزنی بر تصور تعادل و بازیابی جریان مناسب انرژی در سراسر بدن مبتنی است.
سوزن‌ها در طب سوزنی معمولاً ۱۵ الی ۳۰ دقیقه در بدن باقی می‌ماند. طب سوزنی عموماً برای درمان بیماری‌های داخلی مانند مشکلات گوارشی، بی‌خوابی، استرس و درد مزمن کاربرد دارد.
سوزن خشک درمان نسبتاً جدیدی بر پایه طب غربی مدرن است. این درمان در دهه ۱۹۸۰ ابداع شد. متخصص سوزن‌ها را در نقاط ماشه‌ای یا نوارهای حساس به لمس عضلانی واقع در عضلات بزرگ‌تر فرو می‌کند.
وقتی سوزن‌ها وارد نقاط ماشه‌ای می‌شوند، واکنشی را برمی‌انگیزند که نقطه ماشه‌ای را آزاد و عملکرد عادی را بازیابی می‌کند. تفاوت بین سوزن خشک و طب سوزنی در این است که سوزن خشک برای درمان دردهای حاد و مزمن بدون استفاده از دارو، جراحی و … کاربرد دارد.
مزایای سوزن خشک شامل بهبود کنترل درد، کاهش تنش عضلانی و عادی‌سازی اختلال‌های صفحه‌های حرکتی انتهایی می‌شود؛ حال آن‌که طب سوزنی قابلیت‌های التیام‌بخشی طبیعی بدن را تحریک می‌کند و سلامت جسمی و ذهنی را بهبود می‌بخشد.
طب سوزنی بهتر است یا سوزن خشک؟
حال که از مزایا، خطرها و تفاوت‌های سوزن خشک و طب سوزنی آگاه شده‌اید، احتمالاً از خودتان می‌پرسید که: کدام روش درمان بهتری است؟ باور کنید یا نه، انتخاب یکی از این دو روش به ترجیح فردی خودتان بستگی دارد.
از یک سو طب سوزنی رویه‌ای است که نظارت دقیقی بر روی آن وجود دارد و پژوهش‌های قطعی‌تر سودمندی آن را تأیید می‌کند. اگر درمان شناخته‌شده‌تر و قدیمی‌تری را ترجیح می‌دهید که توسط متخصص آموزش دیده انجام می‌شود، طب سوزنی برای‌تان مناسب‌تر است.
از سوی دیگر سوزن خشک درمان جدیدتری است که مقررات رسمی برای نظارت بر آن وجود ندارد، به همین دلیل پژوهش‌های محدودی درباره اثربخشی سوزن خشک وجود دارد. با این حال اگر ترجیح می‌دهید درمانی کمتر شناخته‌شده‌تر را انتخاب کنید که نتایج نویدبخشی را وعده می‌دهد، سوزن خشک ارزش امتحان کردن را دارد.
اگر صرفاً به دنبال روشی برای درد و گرفتگی عضلانی هستند، سوزن خشک روش امیدوارکننده‌ای است. اما اگر به دنبال روشی برای درمان یک عارضه خاص می‌گردید، طب سوزنی برای‌تان بهتر است.
پس از انجام هر یک از دو درمان طب سوزنی و سوزن خشک، احساس آرامش بیشتری خواهید داشت و پرانرژی‌تر خواهید شد. البته همه واکنش یکسانی به هر دو درمان نشان نمی‌دهند. اگر علائم‌تان ظرف چند هفته بهتر نشوند، یکی از این دو روش یا هر دو برای‌تان مناسب نیست. به خاطر بسپارید که سوزن خشک یا طب سوزنی قرار نیست جایگزین درمان‌های پزشکی متعارف مانند فیزیوتراپی یا جراحی شوند.
به‌علاوه سوزن خشک به بانوان باردار توصیه نمی‌شود، حال آن‌که ثابت شده است طب سوزنی در دوران بارداری بی‌نهایت مفید و مؤثر است.
به همین دلیل پیش از انتخاب یکی از این دو روش باید با پزشک معالج‌تان مشورت کنید و برای درمان به متخصص آموزش‌دیده مراجعه کنید. امیدواریم این مقاله در انتخاب بهترین روش برای درمان بیماری‌تان کمک‌تان کند.
پرسش‌های پرتکرار
طب سوزنی و سوزن خشک خیلی با هم فرق دارند؟
خیر، اما همان‌طور که گفته شد ممکن است یکی از این دو روش برای بیماران با نیازهای متفاوت بهتر باشد.
از بین دو روش طب سوزنی و سوزن خشک کدام یک مؤثرتر است؟
سوزن خشک غالباً برای تسکین درد و تنش عضلانی مؤثرتر است. با این حال طب سوزنی انتخاب بهتری برای عارضه‌های مزمن یا درد طولانی‌مدت است.
از بین دو روش طب سوزنی و سوزن خشک کدام یک برای درمان کمر درد بهتر است؟
اگر صرفاً به دنبال روشی برای برطرف کردن گرفتگی و درد عضلانی هستید، سوزن خشک روش نویدبخشی است.
از بین دو روش طب سوزنی و سوزن خشک کدام یک برای درمان سیاتیک بهتر است؟
درد سیاتیک عارضه‌ای است که غالباً با درد نوروپاتی (NP) همراه است. طب سوزنی و سوزن خشک درمان‌های رایجی برای درد هستند و پژوهش‌های فعلی تأیید می‌کنند که طب سوزنی درمانی اثربخش برای درد سیاتیک است.
متخصص طب سوزنی درمان سوزن خشک را انجام می‌دهد؟
صرفاً پزشکانی که در زمینه سوزن خشک آموزش تخصصی دیده‌اند و مجوز دارند، می‌توانند این درمان را به روشی ایمن انجام بدهند. بنابراین پزشکان، متخصصان طب سوزنی و متخصصان طب فیزیکی پس از گذراندن دوره‌های آموزشی لازم صلاحیت انجام این درمان را پیدا می‌کنند.