آیا تا کنون از کمردرد مداوم شکایت کرده‌اید؟ ممکن است دیسک کمر داشته باشید. فتق دیسک می‌تواند در هرجای ستون فقرات کمر ایجاد شود، اما ناحیه کمر نقطه‌ای است که بیشتر درگیر آن است. کمردرد می‌تواند به دلیل شرایط مختلف پزشکی ایجاد شود، اما در بسیاری از موارد، نتیجه دیسک کمر است.
براساس آمار، بالاترین شیوع دیسک کمر در بین افراد ۳۰ تا ۵۰ ساله است. نام‌های زیادی مانند “دیسک برآمده” و “دیسک پاره شده” برای اشاره به دیسک کمر وجود دارد. صرف نظر از نام، درمان این بیماری دردناک یکسان است و فیزیوتراپی می‌تواند به شما کمک کند. بیماران در هر سنی می‌توانند با مراجعه منظم به یک متخصص طب فیزیکی تسکین یافته و تکنیک‌های کنترل درد را بیاموزند!
متخصص فیزیوتراپی آموزش و مهارت لازم را دارد تا بتواند در مورد موثرترین درمان برای شرایط فردی شما توصیه‌های حرفه‌ای ارائه دهد. همه روش های درمانی و جراحی برای همه بیماران مناسب نخواهد بود. ابتدا از طریق برخی از روش‌های درمانی غیر تهاجمی با شما صحبت خواهد کرد که می‌توانید برای تسکین درد و سایر علائم ناتوان کننده استفاده کنید. این می‌تواند شامل فیزیوتراپی، داروهای ضد درد و تزریق استروئید باشد. در صورتی که اقدامات بدون جراحی همه موارد درد را برطرف نکند یا نقص عصبی ایجاد شود، ممکن است گزینه جراحی در نظر گرفته شود.
علل دیسک کمر
دیسک‌های ستون فقرات به نوعی مانند ضربه‌گیر هستند. آن‌ها پدهای نرم و لاستیکی هستند که بین مهره‌های استخوانی قرار دارند و به تشکیل ستون فقرات کمک می‌کنند. دیسک‌های ستون فقرات از یک حلقه بیرونی غضروف و یک ماده داخلی مانند ژل ساخته شده است. آن‌ها طوری کار می‌کنند تا کمر ما به راحتی خم شود.
ستون فقرات هم‌چنین به محافظت از اعصاب شکننده و نخاع کمک می‌کند. اگر غضروف دیسک نخاع شما آسیب دیده یا نقص ایجاد کند، ماده ژل مانند می‌تواند از جای خود بیرون بزند. این فتق منجر به فشار بیشتر بر روی اعصاب می‌شود. نتیجه درد شدید در کمرتان است. فشار کمی روی اعصاب نخاعی شما می‌تواند باعث بی‌حسی، ضعف و درد شود.
عوامل خطر برای دیسک کمر
تعدادی از عوامل می‌توانند شما را در معرض افزایش خطر ابتلا به دیسک کمر قرار دهند:
- سیگار کشیدن و بیماری‌های قلبی عروقی: سیگار کشیدن منجر به تغییر رگ‌ها می‌شود که در نهایت جریان خون را در بدن کاهش میدهد. از آن‌جا که دیسک های نخاعی تحت شرایط معمول جریان خون زیادی دریافت نمی‌کنند، سیگار کشیدن احتمال ایجاد دیسک کمر را افزایش میدهد.
- وزن: چاقی میزان استرس را در دیسک نخاع و مفاصل در انجام حرکات معمول افزایش میدهد، و آن‌ها را مستعد دژنراسیون می‌کند.
- تغذیه و نوشیدن آب: برخلاف بیشتر ساختارهای تشریحی در بدن، دیسک‌های نخاعی از طریق رگ‌های خونی تغذیه نمی‌کنند. در عوض، دیسک‌های ستون فقرات در لحظه‌هایی مانند شب‌ها که برای خوابیدن دراز می‌کشید، وزنی را تحمل نمی‌کنند اما آب را جذب می‌کنند. تمام مواد مغذی مورد نیاز دیسک‌ها با آب تامین می‌شوند. این امر مصرف آب را برای دیسک‌های سالم نخاعی بسیار مهم می‌کند. بدون مصرف آب کافی، دیسک‌ها به طور مداوم تغذیه مورد نیاز برای عملکرد صحیح را دریافت نمی‌کنند.
- خم و بلند كردن مكرر: حرکات خم شدن و چرخش به جلو ستون فقرات را بیش از سایر حرکات فشار میدهد. اگر هم‌زمان یک شی سنگین را بلند کنید، این استرس افزایش می‌یابد. مشاغل یا فعالیت‌های تفریحی که شامل خم شدن، پیچ خوردن و بلند کردن مکرر است، دیسک‌های نخاعی را بیشتر در معرض آسیب قرار میدهد.
- وضعیت نامناسب: نشستن یا ایستادن مرتب و شانه‌های خود را به جلو خمیده کردن، هسته داخلی هر دیسک را به سمت بیرون به حلقه غضروف بیرونی فشار می دهد. با گذشت زمان، فشار مداوم می‌تواند منجر به تحلیل رفتن حلقه غضروف شود و باعث دیسک کمر شود.
- نشستن طولانی مدت: نشستن می‌تواند به دیسک‌های ستون فقرات شما آسیب برساند حتی اگر با وضعیت خوبی نشسته باشید. بنابراین، نشستن به مدت طولانی بدون وقفه، احتمال بروز مشکلات دیسک نخاع را افزایش میدهد.
- سن: موارد افتراقی بیشتر در افراد ۴۵ ساله یا کم‌تر دیده می‌شود.
- ژنتیک: اگر سابقه خانوادگی دیسک کمر دارید، خودتان در معرض افزایش خطر ابتلا به آن هستید.
علائم دیسک کمر
دیسک کمر می‌تواند باعث شود که بیمار طیف وسیعی از علائم مختلف را تجربه کند که کمردرد شایع‌ترین آن است. کمردرد ممکن است آزار دهنده یا درد خفیف باشد. سایر علائم شایع این بیماری شامل موارد زیر است:
- احساسات عجیب و غریب: احساس بی‌حسی، خارش، احساس گرما و سپس سرما، گزگز و درد بیش‌تری در ناحیه کمر، باسن، پاها، و گاهی شانه‌ها، بازوها و دست ها می‌کنید.
- درد سیاتیک ناشی از فشرده‌سازی عصب سیاتیک. این ناراحتی است که از پایین کمر به سمت باسن و به پایین در پاها می‌رسد.
- درد عصبی که اغلب به سمت پاها تابیده می‌شود.
- مشکل در راه رفتن یا احساسی مانند اینکه اندام شما به طور کامل هماهنگی ندارد.
- دردی که با حرکت یا خم شدن بدتر می‌شود.
در موارد نادر، بیمار ممکن است از دست دادن عملکرد روده یا مثانه را نیز تجربه کند. باز هم، این یک مشکل عصبی است که در اثر فشرده‌سازی یا تحریک نخاع ایجاد می‌شود و معمولاً با درمان جراحی دیسک برطرف می‌شود. باز هم، این شایع نیست.
دیسک کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک شما ارزیابی را با یک معاینه کامل بدنی و سابقه پزشکی، از جمله بررسی علائم شما آغاز می‌کند. ممکن است یک آزمایش عصبی برای آزمایش بازتاب عضلانی، احساس و قدرت عضلانی شما انجام دهد. پزشک برای تأیید تشخیص و ارزیابی بهتر محل و میزان دیسک کمر ممکن است از آزمایش‌های تشخیصی دیگری استفاده کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اشعه ایکس: اشعه ایکس از دوزهای کمی از تابش برای تولید تصاویر از بدن استفاده می‌کند. ممکن است عکس‌برداری از ستون فقرات برای رد سایر دلایل درد کمر یا گردن انجام شود.
- ام آر آی یا سی تی اسکن: اسکن رزونانس مغناطیسی (MRI) و توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) می‌تواند باریک شدن کانال نخاع ناشی از دیسک را نشان دهد.
- میلوگرام: این تزریق رنگ مخصوص به کانال نخاع و به دنبال آن سی تی اسکن است. میلوگرام می‌تواند به تعیین دقیق اندازه و محل دیسک کمک کند.
- الکترومیلوگرام EMG: الکترومیلوگرام شامل قرار دادن سوزن‌های کوچک در عضلات مختلف و اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی است. پاسخ عضله، که میزان فعالیت عصب را نشان میدهد، اندازه‌گیری می‌شود. الکترومیلوگرام می‌تواند تعیین کند که کدام ریشه یا ریشه عصبی تحت تأثیر دیسک قرار گرفته است.
درمان دیسک کمر
بیشتر دیسک‌های کمر به خودی خود یا با درمان محافظه‌کارانه که شامل استراحت، داروهای ضد التهاب و فیزیوتراپی است برطرف می‌شوند. برای برخی از افراد بسته‌های یخ یا گرمای مرطوب وارد شده به ناحیه آسیب دیده، تسكین درد و کاهش اسپاسم عضلات در کمر را فراهم می‌كند.
در این قسمت رایج‌ترین و موثرترین درمان‌های دیسک کمر به طور مختصر و مفید برای اطلاعات بیشتر شما ذکر شده است:
دارو
در درمان دیسک کمر هدف این است که سطح درد خود را با کم‌ترین دوز داروی موثر کاهش دهید. اگرچه پزشک ممکن است در ابتدا داروهای ضد التهابی قوی تری را برای درد حاد تجویز کند، اما پزشک برای استفاده از سایر درمان‌ها به سختی کار خواهد کرد تا دوزهای شما کم‌تر شود و در اسرع وقت شما را به سمت استفاده کم‌تر از داروها سوق میدهد. شل کننده های عضلانی هم‌چنین می‌توانند در تسکین درد و کمک به درد شب و خواب مفید باشند. پزشکان همیشه سابقه پزشکی شما و سایر داروهایی را که ممکن است مصرف کنید برای جلوگیری از عوارض در نظر می‌گیرند.
تزریقات نخاعی
برای برخی از بیماران، درمان‌های دیسک کمر شامل انواع مختلفی از تزریق است که گاهی یک بار انجام می‌شود و گاهی در طی یک سری ویزیت‌های متوالی انجام می‌شود. تزریقات درمانی شامل موارد زیر است:
- تزریقات اپیدورال منتخب ترانس فورامینال تحت هدایت فلوروسکوپی انجام می‌شود.
- تزریقات اپیدورال ستون فقرات با راهنمایی فلوروسکوپی انجام می‌شود.
این تزریق کورتیکواستروئید و بی‌حسی موضعی با کاهش التهاب و فشرده‌سازی عصب نخاعی، درد را تا حد زیادی کاهش میدهد یا از بین می‌برد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست‌ها با تجزیه و تحلیل ناهنجاری‌های حرکتی، تعیین اینکه ساختارهای اسکلتی – عضلانی ممکن است باعث ناهنجاری‌ها شود از طریق آزمایش‌های مختلف، به افرادی که دچار کمردرد هستند کمک می‌کنند و سپس برنامه‌های درمانی را برای رفع نقایص طراحی می‌کنند.
هنگامی که برای اولین بار برای کمر درد خود با یک متخصص فیزیوتراپی مشورت می‌کنید، فیزیوتراپیست شما دامنه حرکت و پاسخ درد شما را با حرکات مختلف (مانند خم شدن به جلو، خم شدن به عقب و خم شدن به پهلو) ارزیابی می‌کند. آن‌ها به دنبال این هستند که کدام حرکات باعث تشدید درد می‌شوند و کدام یک باعث کاهش درد می‌شوند. آن‌ها هم‌چنین قدرت، پاسخ‌های رفلکس پا و احتمالاً نتایج آزمایشات کمکی را ارزیابی می‌کنند تا آسیب شناسی اسکلتی غیر عضلانی را که ممکن است در درد شما نقش داشته باشد، رد کند.
بر اساس این یافته‌ها، فیزیوتراپیست شما مجموعه‌ای مناسب از مداخلات را برای رفع درد و بهبود دامنه حرکتی شما انتخاب می‌کند.
مداخلاتی که می‌توانند درد ناشی از ديسک‌های کمر را تسکين دهند شامل اين موارد است:
- درمان دستی (درمان دستی مستقیم توسط فیزیوتراپیست)
- گرما یا سرما درمانی (به ترتیب ارتقاء جریان خون یا کاهش التهاب)
- دستگاه TENS (تحریک الکتریکی ملایم به عضلات برای تقویت آرامش)
- کشش درمانی (کاهش وزن بر روی دیسک‌های ستون فقرات)
- اولتراسوند (استفاده از امواج صوتی ملایم بر روی بافت‌های واکنشی برای بهبودی)
همراه با این مداخلات، فیزیوتراپیست شما هم‌چنین تمرینات مختلفی را برای بهبود دامنه حرکتی شما در نظر می‌گیرد. تمرینات معمولی شامل:
- تمرینات کششی برای بهبود انعطاف‌پذیری عضلات کمر
- تمرینات تقویت و تثبیت کننده برای بهبود قدرت عضلات اصلی و پشتیبانی از پشت
- تمرینات متعادل‌سازی برای بهبود آگاهی از نحوه حرکت کمر در طی فعالیت‌های مختلف
- تمرینات استقامتی برای بهبود هرگونه ناهنجاری وضعیتی
برخی از فیزیوتراپیست‌ها آموزش پیشرفته‌ای در رویکرد تشخیصی و درمانی به نام روش مکنزی دارند. روش مکنزی شامل ارزیابی وجود رادیکولوپاتی بر اساس اینکه آیا یک حرکت مشخص و مکرر باعث می‌شود درد از پا پایین‌تر رود یا خیر، و آیا حرکت دیگری درد را به کمر متمرکز می‌کند (به عبارت دیگر، درد پا را از بین می‌برد). بر اساس این یافته‌ها فیزیوتراپیست ممکن است مجموعه خاصی از تمرینات حرکتی را با هدف از بین بردن درد رادیکولار در یک پا در برنامه ورزشی قرار دهد.
بهترین تمرینات برای دیسک کمر
در حالی که یک برنامه درمانی فیزیوتراپی می‌تواند شامل چندین تمرین مختلف باشد، تمرینات زیر به ویژه در کنترل درد ناشی از دیسک موثر است.
تمرین شنا به سمت بالا
به روی شکم دراز بکشید و کف دست‌هایتان روی یک تشک که در دو طرف شما قرار گرفته صاف باشد و خود را به آرامی روی دستان خود بلند کنید در حالی که لگن خود را روی تشک نگه می‌دارید. اگر نمی‌توانید همه را به سمت بالا فشار دهید، می‌توانید به آرنج فشار دهید. فقط تا جایی که می‌توانید بدون افزایش درد و ناراحتی پیش بروید. به حالت اول برگردید و ۱۰ بار تکرار کنید.
کشش ستون فقرات با میله
کشش ستون فقرات با میله را می‌توانید در خانه انجام دهید. هدف از این تمرین کاهش فشار بر روی دیسک‌ها و مفاصل پشت شما است. میله را با دو دست نگه دارید، سپس به آرامی از طریق بازوها خود را بالا بکشید تا فشار از کمر کم شود. اگر می‌توانید وزن خود را زمانی که کاملاً پاها از زمین فاصله دارند نگه دارید، این کار را انجام دهید. ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید.
کشش پیریفورمیس
به پشت بخوابید و زانوها را خم کرده و پاها را صاف روی تشک قرار دهید. پای راست خود را از روی پای چپ عبور دهید، بنابراین پای راست شما روی زانوی چپ شما قرار دارد. با استفاده از دست راست خود، به آرامی زانوی راست خود را به سمت پایین تشک فشار دهید، تا زمانی که احساس کشیدگی در ران راست کنید. این کشش را تا ۱۰ ثانیه حفظ کنید. ۵ تا ۱۰ بار تا آن‌جا که تحمل می‌شود تکرار کنید. سپس به پای چپ خود بروید.
جراحی
پزشکان به درمان‌های غیر جراحی دیسک کمر در هر زمان ممکن، متعهد هستند و اکثر بیماران بهبود متغیر را تجربه می‌کنند. با این وجود، در برخی موارد ممکن است جراحی لازم باشد. پزشکان مداخله جراحی را توصیه نمی‌کنند، اما در صورت نیاز به یک عمل جراحی، آن‌ها بیماران را به جراحان دارای اعتبار بالا و دارای سوابق موفق ارجاع می‌دهند.
جلوگیری از دیسک کمر
جلوگیری از دیسک کمر همیشه امکان‌پذیر نیست، اما مراحلی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر، خود انجام دهید:
- از روش‌های مناسب لیفتینگ استفاده کنید. از کمر خم نشوید. در حالی که کمرتان را صاف نگه داشته‌اید، زانوها را خم کرده و از عضلات قوی پا استفاده کنید تا به شما در پشتیبانی از بار کمک کند.
- وزن مناسب داشته باشید. اضافه وزن به کمر فشار می‌آورد.
- حالت مناسب را هنگام راه رفتن، نشستن، ایستادن و خوابیدن تمرین کنید. به عنوان مثال، صاف بایستید و شانه‌ها را به پشت، شکم در داخل و قسمت کمر خود را صاف کنید. با پاهای صاف روی زمین نشسته یا بلند شوید. روی تشک محکم و به پهلو بخوابید، روی شکم نخوابید.
- هنگام نشستن به مدت طولانی اغلب کشش داشته باشید.
- از کفش‌های پاشنه بلند استفاده نکنید.
- به طور منظم ورزش کنید تا عضلات پشت، پاها و شکم خود را قوی نگه دارید. به طور منظم در ورزش‌های هوازی شرکت کنید. سعی کنید در یک برنامه تمرینی منظم، انعطاف‌پذیری و تقویت را متعادل کنید.
- سیگار نکشید.
- وعده‌های غذایی سالم و متعادل بخورید.